De omvolkingstheorie die haat aanwakkert in Nederland, België en de VS

Verschillende media in westerse landen pompen hem rond: de 'omvolkingstheorie' die stelt dat mensen van kleur naar overwegend witte landen worden gebracht om daar de samenstelling van de bevolking te veranderen. Ofwel, 'om te volken.'

De schutter die in begin mei in een supermarkt in Buffalo (in de staat New York) tien mensen doodschoot en drie verwondde, had daarvoor speciaal een overwegend zwarte wijk uitgezocht. Hij zou dit gedaan hebben omdat hij 'The Great Replacement' vreesde: de omvolking van de Verenigde Staten.

Sinds de aanslag in Buffalo hebben media in de VS en Europa de theorie achter deze racistische aanval besproken. Terwijl de meeste journalisten en analisten de complottheorie verwerpen, wordt hij in programma's zoals 'Ongehoord Nieuws' op de Nederlandse publieke omroep gepresenteerd als een redelijk argument.

Ongehoord neemt daarbij als uitgangspunt het recente boek van de Vlaamse extreemrechtste politicus Filip Dewinter, 'Omvolking: De Grote Vervanging.' De Winter ziet omvolking als een "beschavingsruil" waarbij volgens hem de 'eigen' cultuur wordt vernietigd.

Een interview met De Winter in 'Ongehoord Nieuws' op 10 mei was aanleiding voor de Tweede Kamer om met een meerderheid haar afkeur uit te spreken. Kamerleden zijn bezorgd over het "kritiekloos en zonder tegenspraak verspreiden" van de racistische complottheorie op de publieke omroep.

"Levensgevaarlijke complottheorieën" als deze, stelt de indiener van kamervragen, Sjoerd Sjoerdsma, namens een meerderheid in de Kamer ,"inspireerden aanslagplegers eerder al tot vreselijke daden. Dit mag niet langer ongehinderd een platform krijgen, want het kan ronduit gevaarlijk zijn voor onze samenleving."

Naast de recente aanslag in Buffalo was deze complottheorie ook de drijfveer voor de aanslagplegers in het Nieuw-Zeelandse Christchurch (2019) en het Noorse Oslo en Utøya (2011).

Payton Gendron, de 18-jarige man verantwoordelijk voor de schietpartij in Buffalo, beweerde in een online manifest dat het dalende geboortecijfer van witte mensen gelijk stond aan genocide. Ook schreef hij dat mensen van kleur met opzet van hogerhand naar de VS gebracht werden.

Het Amerikaanse nationale immigratieforum meldt dat witte supremacisten en anti-immigratiegroepen de theorie vaak onderschrijven.

Volgens de Amerikaanse publieke omroep NPR geloven veel witte supremacisten dat een toestroom van niet-witte immigranten "zal leiden tot het uitsterven van het blanke ras."

Als gevolg hiervan vinden veel extremisten in de Verenigde Staten (net als in andere landen) dat hun grenzen gesloten moeten worden voor immigranten.

NPR sprak met Adolphus Belk Jr., een professor aan de Winthrop Universiteit die politieke wetenschappen en Afro-Amerikaanse studies doceert. Belk Jr. zegt dat bewegingen zoals de Grote Vervanging (of omvolkingstheorie) aan populariteit winnen wanneer "gekleurde mensen worden gezien als een bedreiging in de politieke en economische sfeer."

De omvolkings- of grote vervangingstheorie gaat niet alleen om bevolking of cultuur maar ook om politiek. De complottheorie werd in de twintigste eeuw door witte groeperingen aangehaald om te beweren dat witte kiezers werden 'vervangen' door niet-witte om zo een politieke agenda (die van gelijke burgerrechten) te bereiken.

Daarnaast verhult de omvolkingstheorie een vrees voor economische concurrentie van niet-witte bevolkingsgroepen. Westerse samenlevingen hebben in de twintigste eeuw een grote economische groei doorgemaakt, en sommige burgers hebben die welvaart niet met 'anderen' willen delen.

Witte nationalisten zijn bang dat ze op een dag de minderheid van de bevolking zullen vormen, zegt professor Belk Jr. Ze zien mensen van kleur dan ook als een bedreiging voor zichzelf en de natie.

Tijdens een beruchte extreemrechtse manifestatie in Charlottesville, Virginia in de zomer van 2017, scandeerden de aanwezige demonstranten "You will not replace us" en "Jews will not replace us." Ze verwezen daarbij naar de theorie dat mensen van bovenaf (met name Joodse, kosmopolitische elites) bewust bezig zouden zijn om de Amerikaanse bevolking 'minder wit' te maken.

Volgens het National Immigration Forum komt de Grote Vervangingstheorie uit het Franse nationalisme van de vroege twintigste eeuw, maar de huidige formulering wordt onder meer toegeschreven aan de Franse schrijver Renaud Camus die in 2011 "Le Grand Remplacement" (De Grote Vervanging) publiceerde.

In zijn boek promoot Camus de overtuiging dat witte Europeanen "in omgekeerde richting worden gekoloniseerd door zwarte en bruine immigranten, die het continent overspoelen in een gebeurtenis van uitstervingsniveau."

In zijn schrijven werd Camus beïnvloed door de roman van de Franse schrijver Jean Raspail uit 1973 genaamd 'The Camp of the Saints'. Het fictieve verhaal gaat over immigranten die samenwerken om Frankrijk over te nemen.

Volgens de Anti-Defamation League (ADL) hebben veel witte supremacisten het gemunt op de Joodse gemeenschap in de Verenigde Staten.

ADL zegt dat witte supremacisten de Joodse gemeenschap de schuld geven van de niet-witte immigratie naar de VS. Daarom wordt de omvolkingstheorie niet alleen gezien als anti-zwart maar ook als antisemitisch.

Een gevolg van de toename van Grote Vervangingstheorie in de media van extreemrechts is dat er steeds meer haatmisdrijven in de VS plaatsvinden. Vorig jaar meldde de FBI dat deze aanslagen in de VS het hoogste aantal in twaalf jaar hadden. Er was met name een enorme toename van aanvallen op Aziatische en zwarte Amerikanen.

In zijn verklaring over de massale schietpartij in Buffalo zei president Joe Biden: "Elke daad van binnenlands terrorisme, inclusief een daad gepleegd in naam van een weerzinwekkende blanke nationalistische ideologie, is in tegenspraak met alles waar we in Amerika voor staan."

Biden vervolgde: "Haat mag geen veilige haven hebben. We moeten alles doen wat in onze macht ligt om een einde te maken aan door haat aangewakkerd binnenlands terrorisme."

Een eerste stap zou kunnen zijn, zoals de Nederlandse Tweede Kamermeerderheid voorstelt, om het promoten van omvolkingstheorie aan banden te leggen op de publieke omroep. In de VS wordt ondertussen aan de poten gezaagd van Fox News, waar volgens critici het meeste over de zogenaamde Grote Vervanging wordt gesproken.

(Op de foto: Tucker Carlson, een Fox News-presentator die omvolkingstheorie aanhangt)