Problematisch WK: ingehuurde fans en strenge gedragsregels

Internationale voetbalfans zijn al dagen op pad in de straten van Qatar. Maar hoeveel van hen zijn eigenlijk spontaan en op eigen kosten naar het toernooi gekomen? Net voordat het WK van start ging, werd bekend dat er groepen fans betaald waren om naar het toernooi te komen in ruil voor positieve berichten.

Volgens het Engelse dagblad 'The Times' werden 40 Engelse en 40 Welshe voetbalfans betaald om naar Qatar te gaan. Ze kregen vluchten, accommodatie, gratis kaartjes en ongeveer 69 euro per dag om te besteden. In ruil daarvoor moesten de fans minimaal twee weken in Qatar blijven en op het juiste moment beginnen te zingen en een positieve sfeer in de stadions opwekken.

Ook de Nederlandse NOS meldde dat 50 Oranjefans waren betaald om promotie voor het toernooi te maken. Volgens de site theleader.com zouden er vanuit de hele wereld zo'n 1.600 'gekochte' fans moeten zijn.

Volgens onderzoek van Deutsche Welle selecteerde Qatar vooraf bepaalde voetbalfans en betaalde het inderdaad voor deze supporters de vluchten, hotels en verblijfkosten. De verantwoordelijke organisatie, de Supreme Committee (SC), heeft dit aan Deutsche Welle bevestigd.

In reactie op vragen van Deutsche Welle zegt de Supreme Committee echter dat de fans niet worden betaald om "gecoördineerde promotie voor het WK" te verzorgen. "Deze bewering is absoluut onjuist," zegt de organisatie in een verklaring.

De organisaties die fans 'ingehuurd' hebben, noemen dit een 'Fan Leader Network'-programma. Ze zeggen dat het vooral bedoeld is om "gepassioneerde voetbalfans" te motiveren "belangrijke informatie over het WK te delen met hun vrienden".

De gedragscode voor die 'belangrijke informatie' is echter behoorlijk gedetailleerd. Er staat in dat de fans zich er contractueel toe verbinden om het WK in Qatar te "steunen." Dat moeten ze doen door posts op sociale media te liken en te delen, waarbij de hashtag #IAMAFAN en het Roadto2022-kanaal moeten worden getagt.

Het document waarschuwt fans ook dat hun berichten zullen worden "gemonitord." Qatar behoudt zich het recht voor om berichten te verwijderen die in strijd zijn met de gedragscode. "Het minachten van het WK of Qatar" is "duidelijk ongepast," aldus de instructies voor 'gekochte' fans.

Iedereen is het erover eens: Qatar is niet hetzelfde als de andere wereldkampioenschappen voetbal. Fans die er (al dan niet spontaan) naartoe gereisd zijn, moeten zich aan bijzondere regels houden. 

In oktober ging er een poster rond waarop stond dat buitenlanders de Qatarese cultuur moeten respecteren en dat ze zich moeten onthouden van homoseksualiteit, daten, drinken en onzedelijkheid.

Die poster bleek gemaakt te zijn door een groep burgers in plaats van door een officiële overheidsinstantie. Maar zowel fans als spelers hebben wel door dat ze in het land met een aantal ernstige beperkingen te maken hebben.

Ten eerste is het spelers verboden om protestshirts te dragen tijdens het WK, een uitspraak die rechtstreeks afkomstig is van de FIFA en niet van de regering van Qatar.

Engelse, Deense, Nederlandse, Belgische en andere nationale organisaties hadden hun captains een subtiele 'One Love'-armbanden willen laten dragen als steun voor LGBTQ-rechten. Dat mocht niet van de FIFA, op straffe van een gele kaart. De banden gingen meteen weer af.

De Amerikaanse verslaggever Grant Wahl wilde een stadion binnengaan met een regenboog-T-shirt. Hij werd tegengehouden en moest het shirt uittrekken.

Foto: @grantwahl / Instagram

Volgens de Guardian mogen filmploegen zoals die van de BBC en ITV niet filmen op verblijfplaatsen van arbeidsmigranten. Dit zijn onder meer de migranten die mee hebben gewerkt aan de bouw van locaties voor WK-evenementen en stadions.

Volgens de voorwaarden, aldus Guardian-journalist Shanti Das, "is het ook verboden om opnamen te maken in overheidsgebouwen, universiteiten, gebedshuizen en ziekenhuizen, evenals het filmen in woningen en particuliere bedrijven."

Qatari voorlichters laten mediabedrijven contractueel toe om alleen maar "foto's en video's te maken van de meest populaire locaties in het land."

Vlak voor het begin van het toernooi verbood Qatar alsnog de verkoop van alcohol in en rondom de WK-stadions. In eerste instantie zou het land wat opener zijn dan normaal. Maar uiteindelijk heeft alcohol toch moeten wijken. 

"Na besprekingen tussen de autoriteiten van het gastland en de FIFA is besloten om de verkoop van alcoholische dranken te concentreren op het FIFA Fan Festival," zeiden FIFA-medewerkers in een verklaring aan het publiek. Verder zal er alleen bij bepaalde uitzonderingen, zoals VIP-evenementen, drank worden geschonken. 

De FIFA voegde eraan toe dat de organisatie "de verkooppunten van bier uit de perimeters van het FIFA World Cup 2022-stadion van Qatar zou verwijderen."

Veel fans blijken in de war te zijn over de precieze betekenis van de drankregels. In elk geval lijkt het erop dat alleen fans in locaties met een vergunning en luxe suites in het stadion toegang hebben tot alcohol. 

Als je plannen hebt om anderen religieus te bekeren tijdens het WK, tenzij het een bekering tot de Islam is, dan kun je strafrechtelijk wordt vervolgd. Ook mag je de religie van de moslims niet bekritiseren.

Engelse supporters raakten in de eerste week van het toernooi in de problemen omdat ze in kruisvaardertenue naar een wedstrijd gingen. 

De vrijheid van meningsuiting is ook zeer beperkt. Zowel spelers als fans zijn gewaarschuwd dat ze kunnen worden gearresteerd voor het overtreden van bepaalde spraakverboden, zowel op sociale media als in gesproken woord. 

Fans mogen alleen spandoeken meenemen die van tevoren door de WK-organisatoren zijn goedgekeurd. Aanstootgevende of politieke berichten zijn niet toegestaan.

Iraanse fans die slogans dragen tegen de onderdrukking van vrouwen in hun land, konden tijdens de eerste wedstrijd nog het stadion binnen maar werden bij de tweede wedstrijd geweerd. Spelers hadden bij de eerste wedstrijd geweigerd het volkslied te zingen, maar bij de tweede deden ze dat toch. Er waren veel tranen en ook hier en daar een subtiel 'free Iran.'

Volgens de reiswaarschuwingen van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken kan "ruzie maken met of het beledigen van anderen in het openbaar leiden tot arrestatie." Wat 'belediging' precies betekent, dat is helaas een rekbaar begrip.

Op homoseksualiteit staat in Qatar de doodstraf. De overheid zou echter tijdelijk de wetten versoepeld hebben en iedereen welkom geheten hebben, ongeacht geaardheid. Toch beweren kranten als The Mirror dat Qatar undercover agenten hebben ingezet om groepen homoseksuele fans te infiltreren en overtreders te arresteren.

Welke geaardheid ze ook hebben, fans mogen dat niet op straat uiten. Er kunnen zware straffen uitgedeeld worden wegens "onfatsoenlijke handelingen" en ook wegens "seksuele omgang buiten het huwelijk."

Zwangere vrouwen die het WK bijwonen, kunnen volgens de verschillende ministeries van Buitenlandse Zaken maar beter een huwelijksakte meenemen. Dat hebben ze nodig als ze medische zorg in het land willen krijgen.

Qatar heeft geen enkele tolerantie wegens verdovende middelen. Wat voor drugs je ook meeneemt, je kunt tot 20 jaar gevangenisstraf riskeren. Voor recidivisten is er levenslang of zelfs de dood. 

Ten slotte wordt van fans verwacht dat ze zich in Qatar bedekken. Het land heeft een strikte dresscode: zowel mannen als vrouwen moeten "schouders, borst, buik en knieën bedekken" en "strakke beenbedekking moet worden bedekt door een lang shirt of een jurk," aldus het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken op.