De hooligan - een geschiedenis van geweld en voetbal in foto's

De oorsprong van voetbal ligt in een ongelooflijk gewelddadig en territoriaal spel. Dorpen moesten koste wat het kost vechten om hun eer en trots te verdedigen bij de eerste voetbalwedstrijden. Deze versie van voetbal is al lang voorbij, maar voor sommigen is het geweld gebleven.

Voetbalgeweld is niet nieuw. Al zolang er fans bij wedstrijden aanwezig zijn, gaat er ook geweld bij gepaard. Steden groeiden aan het einde van de 19e eeuw en de fanclubs ook. Deze werden steeds meer territoriaal.

Hoewel Groot-Brittannië altijd een gevoel van nationale trots heeft gehad, nam dit aan het begin van de 20e eeuw enorm toe toen ze in beide wereldoorlogen vochten. Deze saamhorigheid wordt door sommigen gezien als een reden waarom het voetbalgeweld tijdens deze oorlogen afnam.

Na de Tweede Wereldoorlog was er een enorme toestroom aan immigranten. Dit was toen Groot-Brittannië probeerde om na de nederlaag van nazi-Duitsland het land weer op te bouwen. Deze immigranten wekten al snel de woede van voetbalfans.

Tot eind jaren vijftig en begin jaren zestig was voetbal op televisie een zeldzaamheid. Nog zeldzamer was het dat gewone mensen zich een tv konden veroorloven. Met de opkomst van uitzendingen in de jaren 60, konden fans hun teams nu van een afstand bekijken en toejuichen.

Sociologen hebben betoogd dat televisie een impact had op voetbalgeweld. Het bracht een veel bredere demografie naar het spel en supporters werden steeds ijveriger in hun fandom.

Fans in de jaren 60 werden ook innovatiever. Met vlaggen zwaaien en zingen werd de norm. Veel van deze groepen organiseerden zich en gaven zichzelf namen die losstonden van het team.

Hoewel deze groepen gewelddadig waren, liepen ze zelden het gevaar iemand ernstig te verwonden. Hun belangrijkste tactiek was om het 'fangebied' van de tegenstander te bestormen en te proberen ze van hun stoelen te verdrijven. Onderweg probeerden ze dingen te stelen waar ze konden. De politie kwam vaak tussenbeide.

De georganiseerde fangroepen waren een voorloper van de 'harde kernen' die aan het einde van de 20e eeuw de stadions zouden gaan regeren.

(Foto: Duitse hooligans en Nederlandse politie tijdens de wedstrijd Nederland-Duitsland in 1996)

In het Engels worden deze hooligangroepen 'firms' ('firma's,' collectieven) genoemd. In wezen was een 'harde kern' een bende die slechts één doel had: geweld uitlokken tegen vijandige fans. Vaak geleid door de sterkste in de groep, waren harde kernen volgens sommige mensen sekte-achtige groeperingen. Voor anderen waren het gewoon gewelddadige criminelen die het leven van anderen op het spel zetten.

Met het steeds meer multiculturele landschap van de jaren '70 en '80 in Groot-Brittannië richtten veel ultra's hun woede op deze immigranten. Sommigen, zoals de Chelsea Headhunters, waren verbonden met extreemrechtse organisaties zoals het National Front en Combat 18.

Niet alle ultra's waren racistisch. Velen zoals de Zulu Warriors (de firma van Birmingham City) en de harde kern van Arsenal, The Herd, waren multicultureel en verdedigden zich tegen het National Front en andere extreemrechtse organisaties.

In de jaren tachtig waren geweld en voetbal onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hierbij waren botsingen tussen fans schering en inslag. Er vielen ook wel eens doden. Vaak begonnen deze botsingen in het stadion maar mondden ze uit op straat en waren er honderden bij betrokken.

Het is onmogelijk om over hooliganisme te praten zonder Millwall te noemen, de in Bermondsey gevestigde club die in de jaren zestig en zeventig bekendheid verwierf als de meest gewelddadige harde kern van Engeland. Dankzij banden met extreemrechtse groeperingen waren racisme en geweld wijdverbreid. Dit stigma van deze bende plaagt de club tot op de dag van vandaag.

Britse hooligans waren vaak bereid om fans van de oppositie aan te vallen tijdens Europese competities. Het meest opvallend was de Europa Cup-finale van 1985 in het Heizel-stadion. De wedstrijd ging tussen Liverpool en Juventus. Hooligans uit Liverpool haastten zich naar de Juve-fans die tegen een betonnen muur botsten. De muur stortte in en er vielen 39 doden. Na dit drama werden Engelse teams voor vijf jaar uit Europa verbannen.

Hoewel het geweld grotendeels is afgenomen, zijn er nog steeds groepen fans die op zoek zijn naar een gevecht. Dit was met name te zien tijdens het EK van 2016, waar Engelse fans in botsing kwamen met Russische hooligans. Ook in de klassieker Ajax-Feyenoord in 2023 gingen supporters behoorlijk tekeer tegen iedereen die ze schuldig achtten voor het verlies van Ajax.