Waarom Russen hun buren verklikken die tegen de oorlog zijn

Sinds de Russische inval in Oekraïne vorig jaar heeft het Kremlin de duimschroeven aangedraaid voor critici van de oorlog, door verschillende strenge censuurwetten in te voeren.

Volgens de Russische mensenrechtenmonitor OVD-Info lopen er minstens 813 strafzaken tegen anti-oorlogsdissidenten op grond van de Russische censuurwetten in oorlogstijd.

In maart 2022 zei Poetin in een openbare toespraak dat de "zelfreiniging van de samenleving" het land alleen maar sterker zou maken en voegde eraan toe dat Russen "altijd in staat zullen zijn om echte patriotten van uitschot en verraders te onderscheiden en ze eenvoudigweg zullen uitspugen als een insect in de bek".

Na de opmerkingen van Poetin heeft de partij Spravedlivaja Rossija - Za pravdoe (Rechtvaardig Rusland - Voor de Waarheid) een website opgezet waar Russen informatie over 'onpatriottische' burgers kunnen insturen, aldus The Moscow Times.

Foto: Christin Hume/Unsplash

Er volgden veel soortgelijke campagnes in verschillende steden om "politiek incorrecte buren, collega's en zelfs familieleden" te verklikken, zo meldt de Russische nieuwsdienst.

De Moskouse studente Elmira Khalitova werd aangeklaagd door haar eigen vader, die dronken beweerde dat ze mensen had opgeroepen om Russen te vermoorden. Ze ontkent zoiets gezegd te hebben.

Khalitova, die 21 jaar oud is, vertelde aan The Moscow Times dat haar vader tot deze dramatische stap werd gedreven door de waanzinnige tv-propaganda, omdat zijn politieke opvattingen sterk beïnvloed worden door de streng gecontroleerde staatstelevisiekanalen en politieke shows.

Nadat Rusland in maart een theater in de Oekraïense stad Marioepol had gebombardeerd, verwisselde de in Sint-Petersburg gevestigde kunstenares Alexandra Skochilenko in de supermarkt prijskaartjes met stickers met informatie over de aanval waarbij honderden burgers om het leven kwamen, meldde Al Jazeera.

Een winkelende klant meldde haar verzetsdaad bij de politie en ze werd gearresteerd voor "het verspreiden van valse informatie". Nu hangt haar een gevangenisstraf van maximaal 10 jaar boven het hoofd, aldus de krant.

Foto: Rey Joson/Unsplash

De praktijk van verklikken in Rusland gaat terug tot het Sovjettijdperk, toen mensen vreemden, buren en collega's aangaven bij de autoriteiten omdat ze anticommunistisch waren.

Volgens het wetboek van strafrecht van 1926 kan iemand een gevangenisstraf krijgen voor "het niet aangeven van betrouwbare kennis van een geplande of gepleegde contrarevolutionaire misdaad", aldus Russia Beyond.

"De [Communistische] Partij heeft een groot leger van vrijwillige informanten tot haar beschikking. We hebben een compleet beeld van elke persoon," beweerde de leider van de Sovjet-Unie Konstantin Tsjernenko (foto).

Door hun toevlucht te nemen tot aanklachten wilden veel Sovjetburgers de staat oprecht helpen in de strijd tegen de 'vijanden van de Revolutie'. Anderen gebruikten het systeem echter puur uit eigenbelang, aldus historicus Boris Egorov.

Op dezelfde manier geven Russen tegenwoordig vooral anderen aan in de overtuiging dat ze daarmee bijdragen aan "een soort gerechtigheid", aldus antropologe Alexandra Arkhipova in een recente podcast met het onafhankelijke mediakanaal Meduza.

Zelfbenoemde klikspaan Anna Korobkova vertelde aan de BBC dat ze de praktijk leerde van haar grootvader, die een anonieme informant was voor de geheime politie van de Sovjet-Unie tijdens het bewind van Stalin.

Anna beweert dat ze 1397 aangiftes heeft geschreven over iedereen die kritiek heeft op de oorlog en zegt dat mensen zijn beboet, ontslagen en bestempeld als buitenlandse agenten als gevolg van haar veroordelingen.

"Ik heb geen medelijden met hen. Ik voel vreugde als ze gestraft worden vanwege mijn aangiftes", vertelde ze aan de BBC.

Russische functionarissen vertellen de BBC dat ze sinds het begin van de oorlog overspoeld worden met aangiftes en dat ze veel tijd besteden aan het onderzoeken en herzien van "eindeloze aangiftes".

Foto: Quino Al/Unsplash

Ook binnen overheidsinstellingen zijn aangiftes aan de orde van de dag. Yelena Kotenochkina, een afgevaardigde in de Moskouse districtsraad Krasnoselski, moest Rusland ontvluchten nadat ze het tijdens een raadsvergadering een "fascistische staat" had genoemd, meldden verschillende media.

Kotenochkina, die nu op de lijst van gezochte mensen in Rusland staat, vertelde The Moscow Times dat het 'eerlijk' is om de huidige gebeurtenissen te vergelijken met de tijd van de Sovjet-Unie.

"Mensen worden in de gevangenis gezet voor hun mening, terwijl de staat aangiftes aanmoedigt zoals in de jaren 1930", zei ze.