Typoglykemie: kun je door elkaar gehusselde woorden inderdaad goed lezen?

Als je de titel van deze dia kunt lezen, dan ervaar je een zeer unieke cognitieve gebeurtenis die bekend staat als typoglykemie.

Typoglykemie, ook bekend als het effect van verwisselde letters, is het vermogen om woorden te lezen, zelfs als ze allemaal door elkaar staan, maar er schuilt een addertje onder het gras.

Je hersenen kunnen een door elkaar gehusseld woord alleen lezen als ze zich laten leiden door de twee buitenste letters van het woord. Technisch gezien kun je dus geen echt door elkaar gehusseld woord lezen, alleen een woord waarvan de binnenste letters door elkaar staan.

"Zolang de buitenste letters van de woorden hetzelfde blijven," vertelde dr. Ashwini Nadkarni in een interview met de Observer in 2017, "kenmerkt typoglykemie ons geconserveerde vermogen om ze te begrijpen."

Nadkarni is docent Psychiatrie aan de Harvard Medical School en tevens directeur van Digital Integrated Care en wijst op de overeenkomsten tussen het vermogen van de hersenen om door elkaar gehusselde woorden te ontcijferen en een cognitieve sluipweg die 'Chunking' wordt genoemd.

"In zekere zin is chunking een soort geheugensteun," vervolgt Nadkarni. "Als je bijvoorbeeld de bladzijde met materiaal die je aan het lezen bent door 'chunking' in afzonderlijke paragrafen opdeelt, kunnen de brokken die door de paragrafen worden gevormd je helpen het materiaal gemakkelijker te begrijpen."

Nadkarni merkte op dat het proces dat bij typoglykemie wordt toegepast vergelijkbaar is, omdat de hersenen zowel individuele woorden als een geheel lezen en begrijpen.

Typoglykemie werd wereldwijd bekend door een meme van rond de eeuwwisseling, waarin een warrige, maar leesbare alinea het verschijnsel uitlegt en de eer voor de ontdekking ervan neerlegt bij onderzoekers van de Universiteit van Cambridge.

Foto: Twitter @GoldmanForts

Maar in een blogpost van de MRC Cognition and Brain Sciences Unit uit het begin van de jaren 2000 ontkrachtte wetenschapper dr. Matt Davis van de Universiteit van Cambridge de meme en probeerde hij de wetenschap op een correcte manier uiteen te zetten.

"Ik heb deze pagina geschreven," zo schreef Davis, "om te proberen de wetenschap achter deze meme uit te leggen. Er zitten elementen van waarheid in, maar ook enkele dingen waarvan wetenschappers die taalpsychologie bestuderen (psycholinguïsten) weten dat ze onjuist zijn."

"Het meest opvallend is," voegde Dr. Davis eraan toe, "dat een recent artikel een vertraging van 11% liet zien bij het lezen van woorden met herschikte interne letters."

Het artikel waar dr. Davis naar verwees was getiteld 'Raeding Wrods With Jubmled Lettres: There Is a Cost' en daarin werd ook vastgesteld dat sommige zinnen met verwisselde letters goed leesbaar zijn en andere niet.

In een blogpost van de Universiteit van Brits-Columbia van maart 2018 legde Yuuki Shibutani uit waarom de meme over typoglykemie zo goed aansloeg.

Shibutani merkt eerst op dat de door elkaar gehusselde woorden kort waren, en dat de leestekens niet door elkaar stonden. Ook stonden verwisselde letters naast elkaar en bij het door elkaar halen bleef de klank van elk van de afzonderlijke woorden behouden. Maar bovenal waren de gekozen woorden voorspelbaar, waardoor ze voor de hersenen gemakkelijk te lezen zijn.

Typoglykemie is dus geen overkoepelend middel dat voor alle fouten zal werken. Maar het werkt wel in heel specifieke omstandigheden.

Foto: hainguyenrp / Pixabay

"Een ander interessant kenmerk hiervan is," voegde Shibutani eraan toe, "dat deze zin kan worden nagemaakt in vele andere talen, zoals Spaans, Russisch, Duits, Deens, enz."

"Andere talen zoals Chinees en Japans zullen echter niet op deze manier werken," ging Shibutani verder, "dit komt omdat deze talen symbolen/tekens gebruiken in hun schrijfsysteem."