Rusland-Oekraïne: tijdlijn van de aanloop naar de oorlog

24 februari 2022 is een keerpunt in de geschiedenis van Europa, zegt de Duitse kanselier Olaf Scholz. Het was de dag waarop Russische troepen Oekraïne binnenvielen. Aan deze oorlog gingen veel gebeurtenissen vooraf: mijlpalen die ervoor zorgden dat oorlog steeds een stapje dichterbij kwam. Bekijk de tijdlijn in deze fotoserie.

Er zijn verschillende belangrijke jaartallen waar we dit verhaal zouden kunnen beginnen. We kiezen voor 1991. De Sovjet-Unie viel uiteen en Oekraïne werd een onafhankelijk land. Voor veel politici en historici was dit een mijlpaal in de geschiedenis. De Koude Oorlog was afgelopen, zeiden ze.

(Foto: Oekraïners slopen het opschrift van een Lenin-standbeeld nadat het land onafhankelijk is geworden)

We zouden nog veel verder terug kunnen gaan. Bijvoorbeeld naar 1917 of 1922, toen Oekraïne stapsgewijs onderdeel werd van de Sovjet-Unie. Of 1945, toen de Sovjetstaat uit een verwoestende Duitse bezetting kwam, waarbij een zesde van de bevolking het leven liet, om vervolgens een van de meest succesvolle regio's van de USSR te worden. Dat is een periode die de Russische president Poetin graag terug zou willen zien.

23 jaar later. In een tijd van sociale onrust in Oekraïne, in maart 2014, viel de Russische Federatie onder leiding van Vladimir Poetin het Krim-schiereiland binnen en annexeerde het gebied.

Datzelfde jaar verklaarden de regio's Loegansk en Donetsk, die het meest oostelijke deel van Oekraïne vormen en een grote etnische Russische bevolking hebben, zich onafhankelijk van Kyiv.

Wat volgde was een binnenlandse oorlog, de Donbas-oorlog, die tot 2022 doorging. Het was een conflict van een lage intensiteit waar in de loop der jaren steeds minder internationale media-aandacht voor was. Achter de schermen werd echter continu gewerkt aan de het beperken van het conflict tussen oost en west. Dit proces werd ook wel omschreven als de Minsk-akkoorden.

Volodymyr Zelensky, een komische acteur die de politiek in ging, werd begin 2019 tot president gekozen.

Medio 2020 trad Oekraïne onder president Zelensky toe tot het NAVO-partnerprogramma. Lid worden van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie was een prioriteit van het beleid van Zelensky. Hoewel het partnerprogramma geen zekere toegang tot de NAVO betekende, vergrootte het wel de kansen voor Oekraïne.

De NAVO werd opgericht in de Koude Oorlog. De organisatie, die het lot van West-Europese en Noord-Amerikaanse landen aan elkaar verbond, vormde en tegenwicht voor de Sovjet-invloed in Oost-Europa.

Na de val van de Sovjet-Unie sloten steeds meer Oost-Europese landen zich bij de alliantie aan. Het Kremlin heeft de laatste jaren meermaals gezegd dat een verdere uitbreiding van de NAVO naar het oosten een bedreiging zou vormen voor haar invloed in de regio.

Ondertussen betekende de verkiezing van Joe Biden in november 2020 ook een verandering in het internationale beleid van de VS, een van de grootste partners van de NAVO.

Donald Trump was altijd erg vriendelijk voor Poetin geweest en had Oekraïne weinig tot geen bescherming geboden. Na de inauguratie van Biden in januari 2021 werd dat anders.

Al Jazeera meldt in november 2021 dat er Russische troepen aan de Oekraïense grens gesignaleerd zijn. De regering in Kiev zegt dat Moskou meer dan 100.000 soldaten heeft gemobiliseerd.

In december 2021 eist Rusland dat de NAVO stopt met al haar militaire activiteiten in Oost-Europa. Ook wil hij dat de NAVO geen voormalige Sovjetlanden meer toelaat.

De NAVO reageert eind januari op Poetin en stelt dat ze een opendeurbeleid hebben en Oekraïne niet kunnen verbieden toe te treden als ze aan de vereisten voor de NAVO voldoen.

Rond dezelfde tijd voeren Biden en Zelensky telefoongesprekken. De Amerikaanse president garandeert dat zijn land "resoluut" zal reageren als Rusland Oekraïne binnenvalt.

De Amerikaanse regering evacueert eind januari 2022 de familieleden van haar ambassadepersoneel in Kyiv en maakt 8500 troepen gereed voor inzet. Volgens NPR mobiliseert de VS op 5 februari 1000 troepen van Duitsland naar Roemenië en gaan er 2000 extra soldaten naar Duitsland en Polen.

De Franse president Emmanuel Macron en Duitse bondskanselier Olaf Scholz reizen eind januari en begin februari naar Moskou en Kyiv om een diplomatieke oplossing voor de crisis te vinden. Dat levert beelden op als deze: een enorme tafel met Poetin en Macron ieder aan één eind.

Rusland en zijn bondgenoot Wit-Rusland beginnen op 10 februari met gezamenlijke militaire oefeningen, waarbij 30.000 troepen aan de noordgrens van Oekraïne worden gestationeerd.

Biden en Poetin voeren gesprekken op 12 februari. De Amerikaanse president benadrukt dat een invasie menselijk leed zal veroorzaken, terwijl de Russische leider zijn eis herhaalt dat de NAVO Oekraïne nooit toe mag laten.

Al Jazeera meldt op 20 februari dat Rusland en Wit-Rusland hun militaire activiteit hebben opgevoerd. Op hetzelfde moment evacueren de pro-Russische regio's Donetsk en Loegansk hun burgerbevolking naar Rusland.

Op 21 februari zegt Poetin hardop en officieel wat iedereen al wist: hij steunt niet alleen de onafhankelijkheidstrijd van Donetsk en Loegansk maar zegt ook dat het inmiddels al onafhankelijke volksrepublieken zijn.

De speech van Poetin op 21 februari, over de twee 'nieuwe staten,' is een belangrijk signaal dat hij de confrontatie met Kyiv en de NAVO opzoekt. De Minsk-akkoorden halen nu weinig meer uit. Oorlog wordt steeds waarschijnlijker.

Poetin stuurt direct troepen naar de separatistische regio's, zogezegd in een 'vredesmissie' om de 'onafhankelijkheid' van Donetsk en Loegansk te garanderen.

Afbeelding: Soldaten in Donetsk op 22 februari 2022

Vanaf dat moment stijgen de olieprijzen en daalt de roebel op de internationale markten.

De Europese Unie, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk veroordelen de acties van Rusland meteen.

De Duitse bondskanselier Olaf Scholz dreigt met het afblazen van het Nord Stream 2-project, dat Rusland en Duitsland door middel van een gaspijpleiding met elkaar verbindt. Het is een heikele kwestie, want Duitsland en veel andere landen zijn afhankelijk van Russisch gas.

Oekraïne roept op 23 februari de noodtoestand uit. Reizen wordt beperkt, behalve voor mensen die uit gevaarlijke gebieden evacueren, en er is een avondklok.

Het Kremlin evacueert het personeel van de Russische ambassade in Kiev. Ook vindt er een golf van cyberaanvallen plaats bij verschillende Oekraïense overheidswebsites.

Op 23 februari gaan de VS en Europa er al vanuit dat Poetin Oekraïne verder zal proberen te bezetten. Ze komen met nieuwe sancties zoals het bevriezen van de buitenlandse tegoeden van de 351 leden van de Doema, het Russische parlement.

In de vroege ochtend van 24 februari houdt Vladimir Poetin een speech waarbij hij het begin van militaire operaties in Oekraïne aankondigt. Hij praat over het oosten van Oekraïne, maar er worden al meteen aanvallen gemeld in het hele land.

De stad Charkov in het noordoosten van Oekraïne, de tweede grootste stad en een belangrijk knooppunt in het land, wordt vanaf dag 1 van de invasie gebombardeerd.

Na de Russische inval komen de EU en de VS met een pakket dat de financiële sector en de energie- en transportsector zou treffen. Ook worden er geen goederen meer verhandeld met Rusland die het militair zou kunnen gebruiken.

24 februari 2022 is een keerpunt in de geschiedenis van Europa, zal de Duitse kanselier Olaf Scholz een paar dagen later zeggen. De Russische invasie van Oekraïne heeft ervoor gezorgd dat Europese landen minder terughoudend zijn geworden in het geven van militaire steun om een buurland te helpen.

Op de foto: een demonstratie in Nederland, zoals in vele andere landen, tegen de Russische agressie in Oekraïne.

Duizenden proberen de hoofdstad van Oekraïne te verlaten terwijl Russische troepen de stad aanvallen. Al op 25 februari 2022 meldt The Guardian dat de troepen zich 32 kilometer van Kyiv bevinden. Ook zijn er bombardementen in verschillende plekken van de hoofdstad. De Russen zullen er echter niet in slagen de stad te bezetten.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky verklaart een dag na de invasie dat hij de hoofdstad niet zal verlaten. Hij onderhoudt gedurende de oorlog contact met zijn internationale bondgenoten om hen om hulp - vooral wapens - te vragen.

In een sterk dreigement aan de westerse wereld kondigt Poetin eind februari 2022 aan dat hij de nucleaire wapens van de Russische Federatie in 'hoge staat van paraatheid' heeft gebracht. Ook in de maanden die volgen verwijst Poetin meermaals naar zijn nucleaire arsenaal in een poging Oekraïne en het westen te dwingen zijn eisen te accepteren.

Bekijk wat er zou kunnen gebeuren in een kernoorlog tussen Rusland en de VS

Zijn dreigementen, evenals zijn aanvallen over land, ter zee en in de lucht, hebben echter niet het effect waar hij op hoopt. Ondertussen zijn miljoenen Oekraïners op de vlucht en lijkt er geen einde in zich voor de oorlog.