Slavernij is dichter bij onze tijd dan we denken: De zoon van een slaaf vertelt zijn verhaal

Daniel Smith, van wie historici aannemen dat hij het laatste kind van een tot slaaf gemaakte persoon in de VS was, stierf op 19 oktober 2022. Smith vormde een directe connectie met de slavernij, die in de VS in 1863 afgeschaft werd. Ook was hij getuige van vele belangrijke momenten uit de Amerikaanse geschiedenis. Smith werd 90 jaar oud.

Smith's vader, Abram, werd tijdens de burgeroorlog (1860-1865) als slaaf geboren. Daniel werd vervolgens in 1932 geboren, toen zijn vader rond de 70 was. Het is niet zeker of hij het laatste levende kind van een tot slaaf gemaakte persoon was, maar volgens The New York Times kennen historici niemand anders met dezelfde achtergrond die nog in leven is.

Daniel Smith groeide op in de oostelijke staat Connecticut. Zijn familie had het niet breed. Smith verloor zijn vader op 6-jarige leeftijd, maar hij herinnerde zich zijn hele leven de verhalen die Abram aan de familie had verteld over de slavernij.

De zwarte Amerikaan maakte in zijn lange leven vele bijzondere gebeurtenissen mee. Hij vocht in de Koreaanse oorlog en was getuige van de Civil Rights Movement en de desegregatie van het Amerikaanse openbare leven. "Een vriend noemt me de zwarte Forrest Gump," grapte hij in 2021 tegen The Economist.

Na zijn dienst in de Koreaanse oorlog, waar hij vaardigheden op het gebied van waterveiligheid van het Rode Kruis ontwikkelde, keerde Daniel Smith terug naar Connecticut. In augustus 1955 overstroomde de stad door twee orkanen en kwamen 87 mensen om het leven. Smith wist een vrachtwagenchauffeur te redden en werd als held beschreven in The New Yorker.

In de foto: een geïntegreerde eenheid van witte en zwarte soldaten die in 1953 terugkeerde uit de Koreaanse oorlog.

Rond de tijd van de overstroming herinnerde Smith zich dat een jonge vrouw verdronk in een steengroeve toen hij in een YMCA-kamp werkte. Reddingswerkers trokken haar naar de waterkant, waar Smith zich voorbereidde op reanimatie. Daar beval een politieman hem echter dat hij moest stoppen met reanimeren omdat het meisje wit was en hij zwart.

De jonge vrouw kon niet gered worden. "Dat is racisme ten top," zei Smith tegen communicatieprofessor Martin Dobrow. "Hij liet het meisje liever sterven dan dat een zwarte man haar lippen aanraakte. Dat zal ik nooit vergeten."

In de jaren vijftig ging Smith naar Springfield College in Massachusetts. "Hij hield zich goed staande in die witte wereld", schrijft prof. Dobrow. Smith werd worstelaar, zong in de Glee Club en werd verkozen tot voorzitter van de studentenraad.

Smith studeerde in 1960 af en werkte drie jaar als maatschappelijk werker. Hij werkte in psychiatrische ziekenhuizen, waar hij besefte dat zwarte patiënten anders behandeld werden dan witte.

In 1963 reden Smith en zijn collega Barry Fritz (een witte promovendus uit New York) naar de 'March on Washington' met Martin Luther King Jr. Hij herinnert zich dat een politieagent hen tegenhield toen ze in de stad aankwamen en dat ze het ergste verwachtten. Toen hij hoorde dat ze daar waren voor de mars, begeleidde de politieman hen echter naar een veilige plek waar ze konden slapen.

Op 28 augustus 1963 volgden Daniel Smith en Barry Fritz Dr. Martin Luther King Jr. tijdens de mars naar Washington. Ze liepen naar de Memorial of Abraham Lincoln, de president ten tijde van de afschaffing van de slavernij. Dr. King hield daar zijn beroemde 'I Have a Dream'-speech. Prof. Dobrow schrijft: "Dan Smith keek op en zag dat Barry Fritz huilde. En toen besefte hij dat hij dat zelf ook deed."

Na de March on Washington besloot Daniel Smith zijn droom na te jagen: dierenarts worden. Hij schreef zich in aan het Tuskegee Institute, een historisch zwarte universiteit in Alabama.

Tijdens zijn studie ging Smith verder met burgerrechtenactivisme en maatschappelijk werk. Hij werkte als adjunct-directeur van een bijlesprogramma in Alabama.

In 1965 was de stad Montgomery in Alabama het centrum van geweld tegen een Afro-Amerikaanse beweging voor stemrecht. Zoals Dobrow het beschrijft was deze regio "berucht om zijn racisme. Tachtig procent van de mensen die daar woonden was zwart. Alle geregistreerde kiezers waren blank."

In maart 1965, op wat bekend werd als Bloody Sunday, viel de politie te paard vreedzame demonstranten op de Edmund Pettus-brug aan met traangas en knuppels.

Twee weken later leidde Dr. Martin Luther King Jr. een mars van Selma naar Montgomery om stemrecht voor Afro-Amerikanen te eisen. Daniel Smith sloot zich bij hem aan. Kort daarna werd de Wet op het Stemrecht (Voting Rights Act) aangenomen.

Daniel Smith was dat jaar niet veilig voor het geweld tegen Afro-Amerikanen. Lokale bewoners staken het kerkkantoor waar hij werkte in brand en straften de rechter die hem toegang tot water en elektriciteit gaf door zijn koeien te vergiftigen.

Foto: rassenrellen in Detroit in 1943

Op een nacht, terwijl hij over een donkere weg reed, achtervolgde een groep witte mannen hem, terwijl ze racistische scheldwoorden schreeuwden en probeerden hem in een greppel te duwen. "Als ze me hadden gepakt, was ik dood geweest," vertelde Smith in 2013 aan The New York Times.

In 1968 verhuisde hij naar Washington om voor de nationale regering te werken. Hij deed dit gedurende 25 jaar in onderwijs-, gezondheids- en anti-armoedeprogramma's. Hij ontwikkelde een soortgelijk programma in Zuid-Afrika.

Smith woonde de inauguratie van president Barack Obama in 2009 bij. "Ik kon niet geloven dat ik een zwarte president zou zien, dat Amerika op een zwarte president zou stemmen. Toen Obama naar voren kwam, huilde ik," vertelde hij prof. Dobrow.

Een paar jaar later, toen de Black Lives Matter-beweging stelling nam tegen politiegeweld, zou Smith terugdenken aan de inauguratie van Obama. Hij geloofde dat deze mijlpaal een militante blanke reactie had uitgelokt.

Na de moord op George Floyd toonde Daniel Smith gemengde gevoelens. "Eerlijk gezegd ben ik uitgeput", zei hij dat jaar tegen prof. Dobrow. "Ik ben klaar met demonstreren, meedoen aan een grote mars en paarden achter je aan laten komen - dat soort dingen. Het is gewoon pijnlijk."

Smith zei tegen The Economist dat racisme door de politie gevaarlijker is voor zwarte kinderen dan wat zijn generatie meemaakte. Dat is nogal een statement van een man wiens vader nog in slavernij geboren werd.

Ondanks zijn moedeloosheid heeft de aanblik van veel demonstranten tegen racisme Daniel Smith in zijn laatste jaren toch weer opgebeurd. "Het is allemaal zo hoopvol," concludeerde hij.