Pingelap, Micronesië: het eiland van de kleurenblinden

Witte stranden, ongelooflijke koraalriffen, weelderige begroeiing, een smaragdgroene zee en blauwe luchten: dit is waar we aan denken als we het over Micronesië hebben.

Maar stel je nu eens voor hoe je je zou voelen als je ondergedompeld werd in een veelheid van paradijselijke kleuren en je ze niet kon onderscheiden. Stel dat het blauw van de zee je in werkelijkheid als grijs voorkwam, zoals op de foto.

Foto: kaboompics

Dit is wat de bewoners van Pingelap, een afgelegen atol van de eilandengroep Carolinen, in de staat Pohnpei, overkomt. Op deze plaats in de Stille Zuidzee zijn kleuren een luxe die niet iedereen bezit.

De meeste bewoners van dit atol lijden aan een vorm van extreme kleurenblindheid die achromatopsie heet. De genetische aandoening achromatopsie maakt een mens volledig (of gedeeltelijk) kleurenblind.

Foto: Harry Quan / Unsplash

Dr. Oliver Sacks (foto) ontdekte dit in het midden van de jaren 90. Hij reisde in 1994 Pingelap en schreef een bestseller over zijn bevolking: 'Het Eiland der Kleurenblinden'.

Pingelap trok de aandacht van dr. Sacks omdat deze zeldzame genetische aandoening hier vaak voorkwam. De 'kleurenblindheid' treft ongeveer 10% van de bewoners van het eiland. Dat betekent dat deze aandoening op het eiland 5000 keer vaker voorkomt dan in de rest van de wereld.

Foto: Sangharsh Lohakare / Unsplash

Iemand met gedeeltelijke achromatopsie kan sommige kleuren (vooral groen en rood) niet goed waarnemen. Deze aandoening komt bij een groot deel van de wereldbevolking voor, en treft mannen (8%) meer dan vrouwen (0,5%), zo blijkt uit de resultaten in het blad Nature.

Totale achromatopsie, daarentegen, is het onvermogen om welke kleur dan ook te zien, behalve zwart, grijs en wit. Bij een eerste blik op deze afbeelding kan iemand met kleurenblindheid de donkere en lichtere delen ervan onderscheiden, maar het kost meer moeite om details te onderscheiden.

Foto: Pexels / Pixabay

Dit zichtgebrek wordt veroorzaakt door het ontbreken van kegelvormige fotoreceptoren in het netvlies van het oog. Deze kegeltjes, die in het centrale gebied van het netvlies liggen, zijn zenuwcellen die kleuren helpen waarnemen.

Het trichromatisch zien van de mens is mogelijk dankzij het bestaan van deze fotoreceptoren. Ze bevatten drie soorten pigmenten: rood, groen en blauw. Het menselijk oog telt er meer dan 6 miljoen. Bovendien verbeteren deze zenuwcellen de scherpte van het licht dat verwerkt wordt door andere fotoreceptoren, de staafvormige fotoreceptoren, die staafjes genoemd worden.

Samen met de staafjes hebben de kegeltjes een belangrijke functie, die van overdracht. Kegeltjes en staafjes, in feite geraakt door het licht dat de achterkant van het oog bereikt, zetten het om in informatie (eerst chemisch, dan elektrisch) die via de oogzenuw naar de hersenen wordt doorgegeven.

Wanneer het aantal kegeltjes in het centrum van het netvlies is afgenomen, kan de mens bepaalde primaire kleuren niet onderscheiden. Daardoor kan men ook geen secundaire kleuren zien die uit de combinatie van de eerstgenoemde zijn ontstaan.

Foto: Nong V / Unsplash

Wanneer kegeltjes bijna volledig afwezig zijn, kan kleurenblindheid extreem zijn en ervoor zorgen dat iemand geen kleuren kan onderscheiden. In dit geval heeft iemand een tekort dat alle drie de primaire kleuren beïnvloedt, waardoor het is alsof hij de wereld in 'zwart-wit' ziet.

Foto: Ihor Malytskyi / Unsplash

Volgens de huidige gegevens is het aantal gevallen van deze vorm van kleurenblindheid in de wereld uiterst laag: één op de 30.000 mensen lijdt eraan, volgens de National Library of Medicine. Op het eiland Pingelap, daarentegen, treft het 8-10% van de inwoners.

Behalve het niet onderscheiden van kleuren hebben mensen met achromatopsie, zoals eerder gezegd, ook problemen met licht: hun zicht is minder scherp en ze zijn in feite extreem gevoelig voor licht.

Foto: Timo Volz / Unsplash

Dit laatste aspect brengt veel problemen met zich mee. Een visser van het eiland vertelde aan de BBC: "Het is moeilijk voor me om overdag buiten te zijn, want als het zonnig is, zie ik niets en kan ik mijn werk niet doen." Hij geeft er de voorkeur aan om 's nachts te vissen.

Achromatopsie is een genetische aandoening. In het geval van het eiland Micronesië wordt ze toegeschreven aan een van de eerste bewoners die vermoedelijk het achromatopsie-gen bij zich droeg. Ook schijnt de frequentie van de aandoening sterk toegenomen te zijn na de tyfoon Lengkieki, die in 1775 het eiland zwaar trof en waarbij 80% van de bewoners omkwam.

Foto: Adrian Smith / Unsplash

Door zijn geografische ligging wordt het kleine atol van ongeveer 2 km² aan dit soort ongunstige klimatologische factoren blootgesteld. De kleine bevolking van het eiland moet op een bepaald moment een 'knelpunt' in de genetica bereikt hebben.

Een genetisch 'knelpunt' is een soort genetische drift die veroorzaakt wordt door een drastische en plotselinge afname van de populatie. Daardoor is er een lagere genetische diversiteit. Er zijn meestal twee scenario's: ofwel vermindert het aantal allelen, ofwel worden sommige ervan overheersend.

Foto: Ashraful Islam / Unsplash

Dit is een omstandigheid die zich inderdaad kan hebben voorgedaan op dit atol van Micronesië, waar naar schatting slechts 20% van de bevolking de tyfoon van 1775 overleefde.

Foto: WikiImages / Pixabay

Een van hen had blijkbaar in zijn genetische opmaak een zeldzame recessieve variant van het gen dat extreme achromatopsie bepaalt. Volgens de legende was deze overlevende niemand minder dan de heerser van het eiland, Mwahuele.

Uit een studie gepubliceerd in het American Journal of Human Genetics blijkt dat Mwahuele zeven kinderen bij drie vrouwen had. "Een van hen trouwde later met een neef." Ook schrijft men dat het gen waarschijnlijk al "voor de tyfoon Lengkieki aanwezig was, zij het zeldzaam, en dat het toevallig via Mwahuele en enkele van de weinige overlevenden werd doorgegeven."

Foto: Gerd Altmann / Pixabay.

Kort gezegd zou het gen van Mwahuele op volgende generaties worden overgedragen. Het is echter wel zo dat het recessieve allel niet voor alle dragers achromatopsie veroorzaakt. Ongeveer 10% van de bevolking van het atol kan geen kleur waarnemen.

Fotografe en onderzoekster Sanna De Wilde maakte een reportage over het eiland. Aan de hand van een verzameling beelden probeerde ze na te bootsen hoe deze kleurenblinde eilandbewoners de wereld beleefden. Ze concludeerde: "Voor hen die het niet kunnen zien is kleur niet meer dan 'een woord.'"