Ontvoerd door Rusland: Oekraïners delen hun verhalen

Stel je eens voor dat in jouw land oorlog is uitgebroken. Je bent je huis kwijt en talloze familieleden en vrienden zijn gewond geraakt. En tot overmaat van ramp heeft de vijand je kinderen meegenomen, de agressors, degenen die zoveel pijn en lijden in je land veroorzaken.

Dit is de tragische realiteit waar duizenden (mogelijk honderdduizenden) gezinnen mee te maken hebben sinds de invasie van Rusland in Oekraïne in 2022. Niet alleen zijn er talloze doden gevallen en zijn huizen, ziekenhuizen en infrastructuur gebombardeerd, maar ook heeft Rusland stiekem Oekraïense kinderen gerepatrieerd zonder toestemming van de ouders.

In juni 2023 verklaarde de president van Oekraïne, Volodymyr Zelensky, aan de media dat sinds februari 2022 meer dan 200.000 Oekraïense kinderen onder dwang naar Rusland of een door Rusland bezet gebied zijn gedeporteerd. Het lijkt er echter op dat dit een gematigde schatting is; de Oekraïense presidentiële adviseur voor kinderrechten, Daria Herasymchuk, vertelde de media dat ze denkt dat het aantal zou kunnen oplopen tot 300.000.

Erger nog, volgens Radio Free Europe zei de Russische kindercommissaris Maria Lvova-Belova in een rapport van 30 juli 2023 dat meer dan 700.000 Oekraïense kinderen van Oekraïne naar Rusland zijn gebracht sinds de problemen tussen de twee landen in 2014 ontstonden.

Natuurlijk houdt de Russische regering vol dat al deze Oekraïense kinderen naar Rusland zijn gekomen vanwege de uitdrukkelijke wens van hun ouders en familieleden.

De OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa) heeft echter gedocumenteerd bewijs dat Rusland deze evacuaties zonder toestemming uitvoerde, en dus oorlogsmisdaden zijn.

Bovendien heeft het Internationaal Strafhof in Den Haag in maart 2023 een arrestatiebevel uitgevaardigd tegen de Russische president Vladimir Poetin en de Russische commissaris voor kinderrechten, Maria Lvova-Belova, voor hun rol in deze aanhoudende oorlogsmisdaden.

Er komen langzaam maar zeker verhalen aan het licht van kinderen die het geluk hebben gehad om teruggestuurd te worden. En de verhalen die ze vertellen kunnen zeker worden beschouwd als de ergste nachtmerrie van elke ouder.

Volgens het OVSE-rapport dat in mei 2023 openbaar werd gemaakt, kan het heel moeilijk zijn om een Oekraïens kind terug te krijgen als het eenmaal naar Rusland is gebracht: "De Russische Federatie onderneemt geen stappen om de terugkeer van Oekraïense kinderen actief te bevorderen. In plaats daarvan creëert ze verschillende obstakels voor gezinnen die hun kinderen willen terugkrijgen".

Persdienst Reuters berichtte dat de Oekraïense wezen Ivan (17) en Maksym (16) bij het Internationaal Strafhof in Den Haag hun verhaal vertelden over hun gedwongen vertrek naar Russisch grondgebied.

De twee tienerjongens deelden, samen met nog vier Oekraïense jongeren, hun ervaringen via de campagne 'Bring Kids Back UA'. De campagne is half september van start gegaan en wordt geleid door de Nederlandse ngo Orphans Feeding Foundation.

Ivan en Maksym zaten allebei op de technische bouwschool van Marioepol, waar ze woonden en studeerden. De bommen dwongen hen echter om in maart 2022 te voet te vluchten op het moment dat de stad door de Russen werd aangevallen.

In een interview met Reuters vertelden de jongeren dat ze naar het dichtstbijzijnde dorp waren gegaan op zoek naar onderdak en uiteindelijk in het plaatselijke ziekenhuis terecht kwamen omdat er geen andere plek was om naartoe te gaan. Ze vertelden de ziekenhuismedewerkers dat ze wezen waren, waarop het ziekenhuis van de door Rusland bezette stad Donetsk werd gebeld, evenals de kinderbescherming, waarna de twee werden meegenomen.

Ivan vertelde aan Reuters: "We wilden er niet heen, maar we hadden geen keus. We kregen vier keer per week te eten. We brachten tijd door in onze kamers en speelden op onze telefoons. Ze lieten ons één uur per dag naar buiten gaan, maar niet elke dag. En we hadden niets te doen".

Maandenlang werden Ivan en Maksym vastgehouden zonder dat ze contact met bekenden konden opnemen, net als vele andere kinderen. De twee jongens hadden weinig hoop dat ze ooit zouden kunnen terugkeren naar het niet-bezette Oekraïne, totdat de burgemeester van Donetsk hen op een gelukkige dag simkaarten gaf.

De tieners hadden veel geluk omdat ze zo contact konden opnemen met het hoofd van hun school (ook hun wettelijke voogd), Anton Bilai, die wanhopig naar de jongens had gezocht.

Bilai vertelde Reuters over zijn opmerkelijke reis om de jongens te redden. Hij reisde meer dan 4000 km door Polen, Litouwen, Letland en vervolgens door Rusland om Ivan en Maksym in Donetsk te bereiken.

Anton Bilai vertelde de media: "Dit waren de eerste kinderen die terugkeerden uit het bezette gebied. Voor de oorlog ... waren ze wezen. Ik kan alleen maar zeggen dat het nu mijn kinderen zijn".

Liza is een ander uit Oekraïne gestolen kind dat haar verhaal met Politico heeft gedeeld. In de herfst van 2022 stemde Liza's moeder er eindelijk mee in dat haar 16-jarige dochter mocht verhuizen en in een studentenhuis van de plaatselijke beroepsschool in Cherson mocht gaan wonen. Liza studeerde voor banketbakker en wilde een 'normale' studie-ervaring'. Maar zowel de stad Cherson als het omliggende gebied waren bezet door de Russen.

Liza's moeder vertelde Politico dat haar dochter vermist werd een week nadat de lessen waren begonnen, net als tientallen van haar klasgenoten. Liza's moeder vertelde de krant: "Via een sociale dienst ontdekte ik dat ze allemaal naar de Krim waren gebracht voor vakantie. Maar ik heb daar nooit toestemming voor gegeven".

Het werd al snel duidelijk dat Liza niet op een gewone vakantie was gestuurd... zeker toen ze na drie maanden nog niet was teruggekeerd. Liza's moeder vertelde Politico dat haar dochter werd bedreigd en gedwongen werd om te gaan studeren in Henitsjesk, een door Rusland bezette regio van Oekraïne.

Liza vertelde Politico hoe het leven in Henitsjesk was: "In die oude slaapzaal was het ontzettend koud. We waren omringd door Russische soldaten. De deuren van onze kamers mochten niet dicht. De soldaten kwamen zelfs 's nachts met controles".

Liza en alle andere tientallen kinderen op de slaapzaal in Henitsjesk moesten een Russisch lesprogramma volgen en kregen cadeautjes van de soldaten als ze blijk gaven van een pro-Russische houding.

Na veel moeite vond Liza's moeder haar dochter op sociale media. Liza vertelde haar moeder dat ze nu een Russisch telefoonnummer had en voortdurend het Russische staatsburgerschap aangeboden kreeg, iets wat ze weigerde. Na acht lange maanden hoorde Liza's moeder dat haar dochter door de Russische staat tot wees was verklaard.

Liza's vriendin vertelde Politico dat de Russen als bevrijders wilden worden gezien, maar dat ze ook dreigden de kinderen naar Tsjetsjenië te sturen voor heropvoeding als ze niet meewerkten. Liza en haar vriendin zeggen dat ze voortdurend vroegen om naar huis gestuurd te worden naar hun ouders; maar daar kwam nooit iets van terecht.

Dankzij de steun van Save Ukraine kon Liza’s moeder alle noodzakelijke documenten bijeenbrengen. Ze moest de Russische autoriteiten onder druk zetten om haar dochter vrij te laten. Daarna moest ze een reis door de Europese Unie maken om haar dochter op te halen. Eindelijk, op 22 mei 2023, werd Liza vrijgelaten.

Foto: saveukraineua.org

De verhalen van Liza, Ivan en Maksym zijn vrijwel identiek aan die van duizenden andere kinderen en hun voogden. Hoewel sommige ouders wellicht bereid zouden zijn hun kinderen naar een veilige kostschool te sturen, worden de kinderen al snel met bussen naar een afgelegen en onbekende locatie gebracht, ver weg in het uitgestrekte Rusland of in het door Rusland bezette Oekraïne, ver van hun vertrouwde omgeving.

De kinderen wordt het contact met familie ontzegd en ze worden geïndoctrineerd in wat in wezen een poging tot culturele genocide is. Volgens verschillende ngo's die zich bezighouden met het bevrijden van gestolen Oekraïense kinderen, zijn er tot nu toe slechts 400 kinderen herenigd met hun familie.

In het OVSE-rapport van mei 2023 schrijft de commissie: "Afgezien van de wijze van plaatsing, komen de Oekraïense kinderen terecht in een volledig Russische omgeving, met inbegrip van taal, gewoonten en religie en worden ze blootgesteld aan [een] pro-Russische informatiecampagne die vaak neerkomt op gerichte heropvoeding, evenals aan militair onderwijs".

Het staat buiten kijf dat Rusland de Oekraïense cultuur en identiteit wil uitroeien, maar het Kremlin ziet Oekraïense kinderen ook als hulpbronnen. Mariia Sulialina, hoofd van Almenda, een ngo die schendingen van de rechten van kinderen documenteert, vertelde aan Politico: "Voor Rusland zijn Oekraïense kinderen een bron. Ze willen een nieuwe generatie voortbrengen om de Russische waarden te verspreiden. Bovendien hebben ze een nieuwe generatie soldaten nodig om zich in de oorlog te storten".