Komt het door Europeanen als de wereld vergaat?

In een rapport van de internationale NGO WWF (Het Wereld Natuur Fonds, WNF) wordt het Europese agro-voedselsysteem en de schadelijke gevolgen ervan voor ons milieu aan de kaak gesteld. De titel is: 'Europe eats the world' - 'Europa eet de wereld op'.

Europa wordt vaak afgeschilderd als het continent dat de wereld voedt, maar dit idee van onze politieke leiders wordt nu in twijfel getrokken.

Volg ons op MSN om elke dag de beste artikelen te ontvangen

Economisch gezien is de Europese Unie inderdaad de grootste exporteur van agro-voedingsproducten ter wereld. Stellen dat Europa onze planeet voedt, zou dus gedeeltelijk waar zijn.

In een kritisch rapport in 2022 benadrukte het WNF echter de tekortkomingen van het Europese model. De organisatie beweert dat Europa de planeet juist aan het verslinden is in plaats van voeden.

Afbeelding: Monika Kubala / Unsplash

Om deze observatie te verklaren, moeten we kijken naar de invoer van de Europese Unie. Om producten van dierlijke oorsprong of andere verwerkte producten te kunnen exporteren, moet de EU eerst massaal basisproducten importeren.

Voorbeelden hiervan zijn soja (foto), dat in astronomische hoeveelheden wordt gebruikt om vee op boerderijen te voeden, of cacao, geïmporteerd uit Zuid-Amerika, Afrika en Azië om chocolade van te maken in fabrieken.

Afbeelding: Daniela-Paola-Alchapar / Unsplash

De overconsumptie van vlees en zuivelproducten in Europa stimuleert des te meer de invoer van landbouwgrondstoffen zoals soja of meststoffen. In 2020-21 importeerde de EU 25 miljoen ton sojameel voor diervoeder "terwijl onze nationale productie minder dan 1 miljoen ton bedraagt", zoals het WNF aangeeft. Europa consumeert dus veel meer dan het produceert.

Om een positieve handelsbalans te laten zien, vertrouwt Europa op een model "van het importeren van laagwaardige grondstoffen en het exporteren van hoogwaardige producten, wat een positieve bijdrage levert aan de Europese economie, maar niet noodzakelijkerwijs aan de wereldwijde voedselvoorziening."

Om dit punt te illustreren, meldt het WNF dat Europa in 2020 voor 122 miljard euro aan agro-voedselproducten (onder andere fruit, koffie, palmolie en soja) importeerde en voor 184 miljard euro exporteerde. De EU had dus een handelsoverschot van 62 miljard euro.

Europa verkoopt zijn producten voornamelijk aan de rijkste consumenten. Volgens het WNF-onderzoek exporteert Europa voornamelijk naar het Verenigd Koninkrijk (23%), de Verenigde Staten (12%). China (10%). Zwitserland, Canada, Saoedi-Arabië en Australië behoren ook tot de top tien van bestemmingen waarnaar de Europese Unie haar agro-voedingsproducten exporteert. Daardoor heeft de uitspraak "Europa voedt de wereld" niet meer dezelfde betekenis als vroeger.

De massale invoer van basisproducten in de Europese Unie heeft dramatische gevolgen voor onze planeet. De grote vraag hiernaar heeft in de loop der jaren geleid tot het verlies van "miljoenen hectaren bossen, savannen en graslanden, vooral in tropische gebieden, waardoor waardevolle ecosystemen zijn vernietigd en een aanzienlijke bijdrage is geleverd aan de klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit".

Vanwege het economische model dat is opgebouwd, draagt de EU een grote verantwoordelijkheid voor de klimaatcrisis die we nu doormaken, aldus het Wereld Natuur Fonds.

Na China is de Europese Unie de meest betrokken importeur van tropische ontbossing. Volgens het WWF heeft de Europese vraag tussen 2005 en 2017 geleid tot de vernietiging van 3,5 miljoen hectare tropisch bos, waardoor bijna 1807 miljoen ton CO2 in de lucht is gekomen en de terrestrische biodiversiteit ernstig is aangetast.

Geschat wordt dat een Europeaan gemiddeld 61 kg soja per jaar consumeert, waarvan 90% indirect afkomstig is van dierlijke consumptie, aangezien de soja wordt gebruikt om vee te voeden.

Tussen 2005 en 2017 was de import van sojabonen door de EU verantwoordelijk voor 31% van de tropische ontbossing. In totaal is elk jaar ongeveer 89.000 hectare bos vernietigd. En dat is niet het enige product dat door Europa wordt geïmporteerd dat grootschalige vernietiging van tropische bossen veroorzaakt.

De vraag naar palmolie voor de Europese markt heeft ook een grote impact op het milieu en is verantwoordelijk voor de vernietiging van 69.000 hectare tropisch bos per jaar tussen 2005 en 2017.

Het WNF-rapport brengt een ander terugkerend probleem in Europa naar voren: voedselverspilling. "Tot 40% van het voedsel dat in de wereld wordt geproduceerd, wordt nooit geconsumeerd", geeft de organisatie aan in haar rapport.

Het WNF specificeert dat de EU elk jaar ongeveer 88 miljoen ton voedsel zou verspillen, of 173 kg voedsel per persoon. Deze verspilling is verantwoordelijk voor 8 tot 10% van de uitstoot van broeikasgassen.

Consumenten hebben hun deel van de verantwoordelijkheid, maar ook boerderijen spelen een rol.

Volg ons op MSN om elke dag de beste artikelen te ontvangen

Deze voedselverliezen zijn soms het gevolg van extreme weersomstandigheden, die onmogelijk te controleren zijn. Maar andere factoren, zoals overproductie in de landbouw, contractuele afspraken, gebrek aan apparatuur of zelfs geannuleerde bestellingen, verklaren de verspilling op boerderijen.

Hoe kunnen we dit systeem dat onze planeet vernietigt nog overwinnen? Volgens het Wereld Natuur Fonds moeten we op grote schaal onze eetgewoonten veranderen.

"Op dit moment is het voedsel van dieren uit fabrieksboerderijen gebaseerd op producten die mensen zouden kunnen voeden, waarvan de teelt van een deel de vernietiging van natuurlijke ecosystemen veroorzaakt," aldus het WNF.

De helft van de graangewassen die we produceren wordt gebruikt om dieren op boerderijen te voeden. Overconsumptie van dieren is een echte plaag voor ons milieu en bovendien voor onze gezondheid.

Het WNF pleit voor een "diepgaande transformatie van het Europese voedselsysteem" naar een duurzamer model. De organisatie is bijvoorbeeld voorstander van een kleinere veeteeltsector om de mensen op deze planeet veilig te kunnen voeden, zodat we kunnen stoppen met de intensieve veeteelt. In dit nieuwe model zouden graangewassen de mensen meer voeden dan vee.

Voor het WNF is het ook nodig om het beleid te veranderen om de overgang in voedingspatronen te versnellen. Een verandering in de wetgeving die al op gang lijkt te komen: "Een reeks nieuwe politieke initiatieven met betrekking tot voedsel, zoals de nieuwe Europese wetgeving over ontbossingsvrije producten, gaat al de goede kant op," aldus het WNF.

De laatste onderzoeken tonen aan dat Europeanen al zijn begonnen met het veranderen van hun eetgewoonten. Ze eten steeds minder vlees en kiezen vaker voor plantaardige alternatieven.

De Europese plantaardige voedingsindustrie is booming met een recordgroei van 49% tussen 2018 en 2020. In Duitsland steeg de verkoop van plantaardige producten (zoals plantaardige steaks) met maar liefst 224%.

De consumptie van biologische producten is de afgelopen jaren ook gestegen en biologische landbouw is nu goed voor 14,6 miljoen hectare land in de EU en het Verenigd Koninkrijk. Europeanen maken zich nu meer zorgen over wat ze op hun bord vinden, maar ook over dierenwelzijn en de ecologische gevolgen van intensieve landbouw.

De pandemie heeft bijgedragen aan deze bewustwording. Sinds het begin van de COVID-19-gezondheidscrisis willen Europeanen gezonder eten. Toen we in maart 2020 plots binnen moesten blijven, zijn er veel mensen meer gaan koken en let men meer op de herkomst van producten, door zoveel mogelijk bij lokale producenten te kopen.

Volg ons op MSN om elke dag de beste artikelen te ontvangen