Kirill, de controversiële orthodoxe patriarch die Poetin een 'godswonder' noemt

Kirill, de patriarch van de Russisch-orthodoxe kerk, is een controversiële religieuze leider. Kirill is een ongrijpbare figuur op het politieke wereldtoneel, vooral de laatste tijd, gezien zijn uitlatingen over de oorlog in Oekraïne.

Wat bijdraagt tot de controversiële aura rond Kirill, is zijn nauwe band met Russische politieke leiders. Kirill staat bekend om zijn hechte relatie met het Kremlin. Zelfs de BBC heeft geschreven over zijn nauwe banden met president Vladimir Poetin.

De Russisch-orthodoxe kerk heeft een enorm aantal gelovigen (ongeveer 150 miljoen). Het is dan ook niet verwonderlijk dat de leider van de kerk een zeer belangrijke rol speelt, niet alleen op het geestelijke, maar ook op het politieke vlak..

Poetin heeft de steun nodig van de Russisch-orthodoxe kerk, en Kirill heeft het Kremlin nodig om zijn leiderspositie in de Russische kerkelijke hiërarchie te behouden.

Om de macht van Kirill te begrijpen, hoef je alleen maar naar de skyline van Moskou te kijken: sinds 2010 werden er zo'n 50 kerken gebouwd, en er zijn er nog veel meer in aanbouw. Moskou is de zetel van het patriarchaat, de Russisch-orthodoxe kerk, met Kirill aan het hoofd.

De patriarch leidt meer dan 36.000 congregaties en heeft meer dan honderd miljoen gelovigen. Dat is ongeveer een derde van alle orthodoxe christenen ter wereld, volgens het onderzoeksrapport 'God save Russia'.

Kirill is zonder twijfel een heel machtig man, en het is niet alleen Poetin die dat erkent. Ook andere leiders beseffen dat ze Kirill en zijn invloed niet mogen onderschatten, en daarom hebben we hem vaak aan de zijde gezien van leiders op het wereldtoneel. Voorbeelden zijn Barack Obama, paus Franciscus, de Chinese president Xi Jinping en de Syrische president Bashar al-Assad.

Onder de leiding van Kirill werd de relatie met het Vaticaan gedeeltelijk hersteld, waarmee een breuk overwonnen werd die terugging tot het Oosters Schisma van 1054.

In 2016 waren de twee leiders, paus Franciscus en Kirill I, de protagonisten van een historische omhelzing, maar de zaken zijn inmiddels afgekoeld. De christelijke kerken van het Oosten en het Westen zijn door de oorlog in Oekraïne opnieuw uit elkaar gegroeid.

Op 15 maart 2022 vond een online gesprek plaats tussen de twee religieuze leiders. Het Vaticaan noemde het in een verklaring een bijeenkomst "... gedreven door het verlangen om een weg naar vrede uit te stippelen, om te bidden voor het geschenk van vrede en het neerleggen van de wapens."

In de Russische verklaring werd enkel benadrukt dat "... de partijen het extreme belang van het lopende onderhandelingsproces benadrukten en hun hoop uitspraken om zo snel mogelijk een rechtvaardige vrede te bereiken," zo wist de Italiaanse krant La Repubblica te melden.

Ondanks een aanvankelijk (en veel bekritiseerd) moment van stilte over de oorlog in Oekraïne, laten Kirills recente uitlatingen over het conflict geen twijfel bestaan over zijn standpunt. The Guardian meldt dat Kirill Poetin een 'Godswonder' heeft genoemd.

Terwijl op Oekraïense steden bommen vielen, verklaarde Kirill volgens de Britse krant dat "het Gods waarheid is dat de volkeren van Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland moeten worden verenigd als één geestelijk volk,” in een boodschap die de woorden weerspiegelde van de Russische president Vladimir Poetin.

In zijn preek op Vergevingszondag, in de Moskouse Christus-Verlosserkathedraal, sprak Kirill nogal opruiende taal over het "uitbreken van vijandelijkheden."

Hij rechtvaardigde op zijn eigen wijze het uitbreken van de oorlog: "Al acht jaar zijn er pogingen geweest om te vernietigen wat er in de Donbas bestaat. En in de Donbas bestaat er een fundamentele afwijzing van de zogenaamde waarden die vandaag worden aangeboden door diegenen die de wereldmacht opeisen."

De Russische kerkleider vervolgde: "Het is een loyaliteitstest voor deze regering: willen ze een overgang naar de wereld van overconsumptie, de wereld van vrijheid? De test is heel eenvoudig en tegelijkertijd verschrikkelijk: homoparades."

Kirill lijkt de oorlog als noodzakelijk te beschouwen om ervoor te zorgen dat de christelijke morele waarden zegevieren op de "zonden" van het Westen.

In zijn homilie ging Kirill verder: "Wat er in de internationale betrekkingen gebeurt, heeft dus niet alleen een politieke betekenis. Het gaat over iets anders en veel belangrijkers dan politiek. We hebben het over de verlossing van de mens... Er is vandaag een ware oorlog gaande over dit onderwerp."

Terwijl Poetin de oorlog in Oekraïne lijkt te zien als een reactie op (zijn eigen interpretatie van) de recente geschiedenis, lijkt Kirill te spreken van een echte clash van culturen: hoewel hij ze nooit openlijk noemt, lijken zijn woorden te neigen naar termen als de kruistochten of de heilige oorlog.

Voor de Russische patriarch gaat de oorlog in Oekraïne dan ook tegen "de waarden die tegenwoordig worden aangeboden door hen die de wereldheerschappij opeisen." De patriarch heeft het concreet over lhbtq-rechten

"Om lid te worden van de club van deze landen, moet je een Pride-mars organiseren. We willen geen politiek statement maken dat zegt: 'We staan aan jullie kant', we willen geen akkoord tekenen en dan een Pride-mars organiseren," zeg hij volgens CNN.

(Op de foto wordt een lhbtq-activist door de Russische politie gearresteerd)

De publieke opinie, vooral in het Westen, was erg kritisch over de woorden van Kirill. Matthew Luxmoore van de Wall Street Journal reageerde op Twitter: "Kirill steunde vandaag in een preek weinig verrassend het discours van Poetin over Oekraïne. Volgens hem organiseert het Westen in wezen genocidecampagnes tegen landen die weigeren homoparades te organiseren."

De preek op Vergevingszondag was niet de laatste controversiële speech van de patriarch. Het tijdschrift Secolo XIX bracht verslag uit over een toespraak van Kirill tegenover Russische strijdkrachten en citeerde zijn "oproep om de wapens op te nemen."

Volgens verschillende kranten verklaarde Kirill het volgende: "We moeten heel sterk zijn. Met 'we' bedoel ik eerst en vooral de strijdkrachten, maar niet alleen zij. Heel ons volk moet vandaag wakker worden en begrijpen dat er een bijzondere tijd is aangebroken waarvan het historische lot van ons volk kan afhangen."

Het lijkt er dus op dat Kirill denkt dat het Westen verantwoordelijk is voor het uitbreken van het conflict in Oekraïne. Volgens de religieuze leider van Rusland heeft het Westen de oorlog veroorzaakt door de macht van Rusland af te zwakken en "vijanden te maken van broedervolkeren", zonder daarbij te besparen op "wapens en oorlogsinstructeurs" voor Oekraïne, zoals Avvenire meldt.

Ondanks de verschillende nuances doet Kirills retoriek denken aan die van Poetin. Dit bevestigt de nauwe banden tussen de twee en waarschijnlijk ook de wederzijdse invloed tussen de Russisch-orthodoxe kerk en het Kremlin.

Cyril Hovorun, professor ecclesiologie en internationale relaties, zei tegen Al Jazeera: "Het gaat niet alleen om de volledige onderwerping van de kerk aan de politieke autoriteiten. De kerk probeerde ook het Kremlin te beïnvloeden. In zekere zin was de Russisch-orthodoxe kerk succesvol, omdat het Kremlin op een bepaald moment de politieke taal van de kerk overnam, die bekend werd als de ideologie van de 'Russische wereld.' Deze ideologie ontstond in de kerk en werd vervolgens bewapend door het Kremlin."

De macht en invloed van Kirill mogen daarom niet worden onderschat. Zijn spirituele missie lijkt samen te vallen met de politieke missie van het Kremlin: de kerk wordt gezien als een pijler van de staat. Zijn karakter heeft veel gemeen met dat van president Poetin, waardoor hij de 'Aalmoezenier van het Kremlin' wordt genoemd.