Kan het noordpoolgebied tot spanningen tussen Rusland, de VS en China leiden?

Op het Internationaal Economisch Forum van Sint-Petersburg in juni 2o22 sprak Igo Sechin, een Russische oligarch die een goede relatie heeft met Poetin en de CEO van de staatsoliemaatschappij Rosneft, over een "Ark van Noach" die de wereldeconomie zou kunnen redden. Sechin beweert dat de oplossing, vooral voor de Russische economie, die zwaar kreunt onder sancties, "in het noordpoolgebied ligt."

Volgens arctic-russia.ru, het investeringsportaal van de Russische noordpoolregio, is het gebied "goed voor een vijfde van de inkomsten van de federale begroting." Het is duidelijk waarom Rusland geïnteresseerd is in het noordpoolgebied, maar waarom lijkt het nu nog aantrekkelijker?

Foto: Sergey Pesterev / Unsplash

Rusland is altijd heel geïnteresseerd geweest in het noordpoolgebied, vooral om geografische redenen: de langste kustlijn van het land, in Siberië, kijkt uit over het noordpoolgebied.

Maar de kustlijn in Siberië is altijd al een bron van frustratie geweest voor Rusland. De wateren van het noordpoolgebied zijn maar enkele maanden per jaar bevaarbaar, gewoonlijk van juni tot september. In de winter en de lente zijn ze onbegaanbaar door het ijs.

Foto: Sergey Pesterev / Unsplash

Dat zou een mogelijke verklaring kunnen zijn voor de interesse van het Kremlin in toegang tot warmere zeeën, zoals de Middellandse Zee. Het zou ook de annexatie van de Krim kunnen verklaren, de aanwezigheid in Libië, de tussenkomst in Syrië, en zelfs de oorlog in Oekraïne.

Sechin liet zich in juni uit over het noordpoolgebied, en niet alleen vanwege het potentieel om de effecten van de sancties tegen de Russische economie te counteren. De CEO beseft het belang van het noordpoolgebied voor Rusland, vooral voor het oliebedrijf dat hij leidt: het kan op korte termijn een cruciale rol spelen voor de wereldhandel.

Er zijn talloze redenen waarom het noordpoolgebied aanlokkelijk is: door de geologische omstandigheden is het zeer rijk aan natuurlijke hulpbronnen, en het is nog onontgonnen gebied. De Noordelijke IJszee zou ook een snellere handelsroute kunnen zijn.

Foto: Annie Spratt / Unsplash

Volgens de laatste schattingen zou deze handelsroute, de zogenaamde Noordelijke Zeeroute, 40% sneller zijn dan de traditionele routes. Dat zou tot besparingen leiden: er is minder geld en brandstof nodig dan tijdens bijvoorbeeld de doortocht van het Suezkanaal.

Bovendien zou deze Noordelijke Zeeroute ook grotere mogelijkheden bieden om het gas en de olie in de regio te exploiteren. En dit alles terwijl het transport ervan tussen Aziatische en westerse havens gewaarborgd is.

Volgens gegevens van arctic-russia.ru bedroeg het vrachtverkeer via de Noordelijke Zeeroute tot 2019 31,5 miljoen ton. Er wordt echter geschat dat het volume tegen 2035 zou kunnen oplopen tot 160 miljoen ton.

Het noordpoolgebied is een van de regio's ter wereld die het sterkst wordt getroffen door de klimaatverandering. Het vriest er elk jaar minder en de temperaturen stijgen er veel sneller dan in andere delen van de wereld.

De temperaturen stijgen vooral snel in de Barentszzee, het noorden van Noorwegen, en Rusland. Volgens een studie van het Finse Meteorologische Instituut gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Communications Earth & Environment stijgen ze er zeven keer sneller dan het wereldgemiddelde.

Foto: Marc Marchal / Unsplash

Dat betekent dat het noordpoolijs zeer snel smelt, en dat heeft verschrikkelijke gevolgen voor de planeet. Het smeltende ijs kan echter ook het hele jaar door voorheen ondenkbare nieuwe routes openen voor handelsschepen.

Foto: Adam Excell / Unsplash

Rusland hoopt daarom de Barentszzee te exploiteren en het zeetransport in het noorden op te voeren om deze nieuwe route te controleren. Maar Poetin is zeker niet de enige die daarin geïnteresseerd is.

Foto: Vadim Artyukhin / Unsplash

De volledige 14.056 vierkante kilometer van het noordpoolgebied behoren officieel tot geen enkel land. Rusland, Canada, Noorwegen, Denemarken en de Verenigde Staten bezitten wel enkele gebieden. Het gebied zou dus een politiek en commercieel conflict kunnen ontketenen tussen deze economische grootmachten.

Foto: Ivana Medic / Unsplash

Moskou heeft verschillende keren tevergeefs geprobeerd om erkende soevereiniteit te verkrijgen over het noordpoolgebied. De bekendste poging was in 2007. Volgens The Guardian liet het toen een container met een Russische vlag naar de bodem van de Noordelijke IJszee zakken om het op te eisen.

Hoewel China niet uitkijkt op de Noordelijke IJszee, is het zeer geïnteresseerd in Russische projecten op de Noordelijke Zeeroute.

China ziet het noordpoolgebied als cruciaal voor zijn handelsbeleid. Zozeer zelfs dat de Noordelijke Zeeroute in een officieel document uit 2018 de 'Polaire Zijderoute' werd genoemd.

Volgens Politico lopen de Verenigde Staten achter. Uit verklaringen van Navy Rear Admiral David W. Titley aan CNN blijkt dat de VS weet dat het sinds 2019 te traag heeft gehandeld.

Foto: Annie Spratt / Unsplash

"Ik denk dat we er eindelijk aandacht aan beginnen te besteden", vertelde Titley in een telefonisch interview aan CNN. "[Het noordpoolgebied] werd de afgelopen jaren eigenlijk genegeerd. Maar onze rivalen hebben serieuze plannen, met serieuze middelen om te leren hoe ze daar kunnen opereren. Dus als we het nu bekijken, zou ik zeggen dat er laattijdig enige interesse is in de VS."

In oktober 2022 maakte de regering Biden een 'nationale strategie voor het noordpoolgebied' bekend. Daarin staan de plannen van de VS voor de Noordelijke Zeeroute in de komende tien jaar.

Volgens de analyse van Politico heeft de oorlog in Oekraïne de belangstelling voor het noordpoolgebied alleen maar doen toenemen. De inspanningen van de VS zouden echter zwak en inefficiënt kunnen blijken, omdat het land geen ervaring heeft in de regio, ondanks dat het zich bewust is van het strategische belang dat deze route binnenkort zal hebben.

"Wat er nu in het noorden gebeurt, is belangrijk. Het heeft een rechtstreeks effect op de veiligheid elders." Dat verklaarde Rear Admiral Rune Andersen, het hoofd van de Noorse marine en kustwacht, aan Politico. De vastberadenheid van Rusland in zijn overheersingsproject mag niet worden onderschat.

Gezien deze economische en politieke kwesties vinden milieuactivisten dat de bezorgdheid van de grote economieën over de Noordelijke Zeeroute de aandacht afleidt van een veel belangrijker probleem voor de mensheid: het smelten van het noordpoolijs.