Guantánamo Bay: het beruchte gevangenenkamp voor terroristen

De marinebasis Guantánamo Bay, in het zuidoosten van Cuba, staat symbool voor enkele van de extreemste maatregelen die de VS hebben getroffen na 9/11.

Deze Amerikaanse gevangenis op buitenlandse bodem - het doelwit van talloze beschuldigingen van mensenrechtenschendingen - herinnert ons eraan dat we nog steeds leven in een wereld die gevormd wordt door de oorlog tegen het terrorisme.

Op 11 september 2001 veranderde de wereld voorgoed. Plotseling kwam er een einde aan de optimistische, zorgeloze jaren negentig en begon er een nieuw hoofdstuk: de oorlog tegen het terrorisme.

Een van de beruchtste onderdelen van de oorlog tegen het terrorisme is het gevangenenkamp Guantánamo Bay, een Amerikaanse marinebasis op Cubaanse bodem die ondanks vele beloften nog steeds geopend is.

Guantánamo Bay werd opgericht in 1903 en was een van de regelingen die getroffen werden in het Platt Amendement, waarin de voorwaarden stonden van de Amerikaanse regering om zich terug te trekken uit Cuba na de Spaans-Amerikaanse Oorlog.

Het Platt Amendement werd in 1934 ingetrokken door Franklin Delano Roosevelt, maar de Amerikaanse marine is nog steeds aanwezig in Guantánamo Bay, ondanks voortdurend protest van de Cubaanse regering.

Het juridische schemergebied van Guantánamo Bay (beheerd door de Verenigde Staten, terwijl het officieel nog steeds Cubaans grondgebied is) is wat minister van Defensie Donald Rumsfeld ertoe aanzette om het te gebruiken als gevangenenkamp. Men zou kunnen stellen dat het buiten de wettelijke rechtsbevoegdheid van de VS viel.

"Zolang het nodig blijft terroristen te beletten om opnieuw toe te slaan, zal een kamp nodig blijven," verklaarde Rumsfeld aan de pers, zoals geciteerd door NPR.

De minister van Defensie maakte duidelijk dat de Amerikanen in de faciliteit alleen extreem gevaarlijke gevallen zouden onderbrengen, gevangenen zouden ondervragen en ze indien nodig voor oorlogsmisdaden zouden vervolgen.

Amnesty International heeft de gevangenis "de goelag van onze tijd" genoemd, omdat ze gebruikt wordt om gevangen op te sluiten en te martelen waar zij niet langer worden beschermd door de rechten en conventies van de Amerikaanse grondwet.

The New York Times meldde dat sinds 2002 minstens 780 mensen werden vastgehouden in Guantánamo Bay. In januari 2022 waren dat er nog maar 39, waarvan er tien wachten op een proces wegens oorlogsmisdaden en twee zijn veroordeeld.

Daarnaast worden nog 27 mensen vastgehouden volgens het oorlogsrecht, wat betekent dat ze vijandelijke strijders zijn die zonder aanklacht worden vastgehouden.

Zoals The New Republic in een artikel uit 2014 opmerkt, maakt Gitmo, zoals de bijnaam van het kamp luidt, gebruik van een achterpoortje in de Conventie van Genève waarbij vijandelijke strijders op het slagveld mogen worden opgesloten zolang het niet om een straf gaat. Dit is niet het geval in Guantánamo.

Het kamp groeide uit tot een symbool van enkele van de ergste uitwassen gepleegd tijdens de jaren van George W. Bush, die werden gerechtvaardigd met de oorlog tegen het terrorisme.

Kolonel Lawrence Wilkerson, een voormalig adviseur van minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell (foto), onthulde in 2010 dat Bush en Rumsfeld wisten dat de meeste gevangenen die voor het eerst naar Gitmo werden gestuurd, onschuldig waren.

"Van de eerste 742 gevangenen die in Guantánamo aankwamen, had de meerderheid nog nooit een Amerikaanse soldaat gezien tijdens hun aanvankelijke aanhouding en hun gevangenschap," verklaarde Wilkerson, zoals geciteerd door The Atlantic.

Door de jaren heen zijn er tal van meldingen van folteringen geweest, en internationale organisaties, zoals de Verenigde Naties, het Rode Kruis en Amnesty International, hebben de misstanden die er worden gepleegd aan de kaak gesteld.

Barack Obama beloofde Guantánamo Bay te sluiten en de gevangenen vrij te laten of over te plaatsen, maar dat bleek een moeilijke opdracht. Het Congres en de Senaat blokkeerden de meeste voorstellen. Aan het eind van Obama's presidentschap zaten er nog 41 gevangenen in het kamp.

Een nieuwe toevoeging aan het kamp onder Obama was een rechtszaal met een militaire rechter, waar processen worden opgenomen en gestreamd met een vertraging van 40 seconden. Er was zo meer transparantie, maar velen vonden dat Obama zijn belofte niet was nagekomen.

Tijdens de Obama-jaren kreeg het kamp minder aandacht, en onder Trump veranderde er vrijwel niets in Guantánamo Bay. De wereld lijkt de oorlog tegen het terrorisme te zijn vergeten.

Een van Joe Bidens beloftes was om Gitmo definitief te sluiten voor het einde van zijn ambtstermijn. Maar The New York Times meldde in december 2021 dat er een nieuwe rechtszaal werd gebouwd. Eén zónder inkijk.