Het is de eerste keer dat de wetenschap het verworven immunodeficiëntievirus (hiv) door middel van een specifieke medische behandeling uit het lichaam van een geïnfecteerd mens heeft laten verdwijnen. Het verhaal over de succesvolle behandeling stond in The New York Times.

Hoewel dit voorbeeld van genezing bepaalde heel specificieke kenmerken had, opent het deur naar een manier om hiv als wereldwijde plaag uit te roeien.

De patiënte werd eigenlijk behandeld voor leukemie. Verrassend genoeg maakte die behandeling, bedoeld om een einde aan de bloedkanker te maken, ook korte metten met het humaan immunodeficiëntie-virus (hiv) in haar lichaam.

De zaak levert nieuw bewijs dat stamcelbehandeling de manier is om hiv te bestrijden. De patiënte onderging een stamceltransplantatie uit de navelstreng om een einde te maken aan de leukemie. Zoals later bleek, werd haar lichaam daardoor ook gereinigd van het virus dat aids veroorzaakt.

Dit zou het einde van aids kunnen betekenen. De vrouw die met de stamcellen werd behandeld, slikt namelijk zelfs een jaar na dato nog steeds geen medicatie tegen hiv. Ondanks dat ze gestopt is met de medicijnen is er geen spoor van het virus in haar bloed gevonden.

Er zijn nog twee andere gevallen, van met hiv geïnfecteerde mannen, die een stamcelbehandeling ondergingen en daarna remissie van de hiv-infectie bereikten. In deze gevallen wilden artsen echter nooit van een "definitieve genezing" spreken.

Hoewel we voor een medische mijlpaal lijken te staan, is deze behandeling niet zonder problemen. Navelstrengstamceltransplantaties zijn erg ingewikkeld. Ze hebben een hoog risico op sterfte en worden alleen gebruikt bij ernstige leukemie.

Hoe het ook zij, deze zaak helpt het onderzoek vooruit. De genezen patiënte reageerde heel snel op de behandeling: in 17 dagen verliet ze het ziekenhuis en was ze volledig hersteld.

Tot nu toe werd de techniek van beenmergstamceltransplantatie toegepast bij patiënten met hiv. Deze behandeling had goede resultaten, maar ze waren niet optimaal. In dit nieuwe geval werden er andere cellen gebruikt: die van de navelstreng. Deze zijn gemakkelijker weg te halen en op te slaan.

Onderzoek tegen hiv stopt niet, maar ondertussen is het het beste om een besmetting met het virus zo veel mogelijk te voorkomen en voor patiënten om de juiste medicatie te gebruiken. De huidige behandelingen voor hiv kunnen de ontwikkeling van aids en de overdracht van het virus stoppen.

Is er ook een vaccin tegen hiv? De kenmerken van het virus maken het heel moeilijk om zo'n vaccin te ontwikkelen. Er zijn echter verschillende projecten gaande, vooral in het het farmaceutische bedrijf Moderna, waarbij aan hiv-vaccins wordt gewerkt.

Moderna wist zelfs in januari 2022 te melden dat het met een menselijke proef van het vaccin was begonnen en dat het hoopvol was op goede resultaten.

Het hiv-vaccin dat Moderna test, heeft een zekere gelijkenis met het vaccin dat tegen Covid. Beiden gebruiken de techniek van "messenger-RNA," een nieuwe wetenschappelijke methode die een revolutie teweeg heeft gebracht in de geneeskunde.

In het verleden bestonden vaccins vooral uit kleine beetjes van het verzwakte virus die ervoor zorgden dat ons lichaam zelf leerde de ziekte te bestrijden. Messenger RNA is anders. Het bevat een DNA-code waardoor ons lichaam een immuunrespons op een virusaanval internaliseert.

Volgens een wijdverbreide hypothese is hiv door zoönose ontstaan, waarbij het van chimpansees op mensen oversprong. Dat kan in 1920 zijn geweest maar ook al in voorgaande eeuwen.

De ziekte werd pas in de jaren tachtig, toen het aantal gevallen explodeerde, een pandemie. Sindsdien zijn miljoenen eraan gestorven, zoals kunstenaar Keith Haring die zich hard maakte in de strijd tegen aids en dit soort muurschilderingen maakte.

In die tragische jaren tachtig was een aids-diagnose bijna een doodvonnis. Tegenwoordig hebben behandelingen het mogelijk gemaakt dat geïnfecteerde mensen een bijna normaal leven leiden. In arme landen is het echter nog steeds een ziekte waaraan miljoenen mensen overlijden.

Het geval van de patiënte die genas na een  navelstrengstamceltransplantatie laat zien dat de wetenschap vroeg of laat met een oplossing zal komen om hiv te genezen. Als het zover is, zal deze behandeling miljoenen levens kunnen redden.

Lees meer over de extra besmettelijke hiv-variant die in Nederland opdook