De VS, Rusland en Oekraïne onderhandelen mogelijk over een vredesakkoord

The Washington Post begon met de berichtgeving over mogelijke toenaderingspogingen: "VS vraagt Oekraïne persoonlijk om open te staan voor onderhandelingen met Rusland." Vervolgens suggereerden dezelfde krant en andere media dat er een gesprek aan de gang zou kunnen zijn tussen meerdere partijen, inclusief Rusland en Oekraïne.

In een televisie-interview geciteerd door het Russische persbureau Tass zei de woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken, Maria Zajárova (afbeelding), dat er "specifieke contacten" werden onderhouden tussen Washington en Moskou: "We staan open voor elke vorm van dialoog."

De onthulling vanuit Rusland bevestigde dat er een dialoog is tussen het Kremlin en het Witte Huis. The Washington Post meldde dat Jake Sullivan, de senior nationale veiligheidsadviseur van Joe Biden, de afgelopen maanden verschillende keren heeft gesproken met ten minste twee hoge functionarissen in de Russische regering.

Volgens de BBC bevestigde Jake Sullivan zelf kort daarna dat de contacten met het Kremlin "in het belang van de Verenigde Staten" worden onderhouden.

Officieel (en vooral in het licht van de Oekraïense publieke opinie) is Zelensky echter absoluut gekant tegen elke onderhandeling met Rusland. Maar wil dat zeggen dat de twee landen absoluut niet met elkaar praten?

De waarheid is dat er al in maart 2022 een ontmoeting was met delegaties op hoog niveau uit Oekraïne en Rusland. Op de foto zijn de leden van de Oekraïense delegatie te zien in oorlogspakken. Ze spraken in Turkije over de export van graan.

Recep Tayyip Erdogan, de president van Turkije, is een leider die zich voordoet als bemiddelaar. Zijn land heeft goede handels- en politieke betrekkingen met Rusland en is tegelijkertijd lid van de NAVO en een bondgenoot van het Westen.

Sinds het conflict begon, hebben beide partijen op Turks grondgebied onderhandeld. Mocht dit lukken, dan zou dat prestige op kunnen leveren voor Erdogan, een over het algemeen controversiële, autocratische leider.

Het verloop van de oorlog, waarbij Rusland zich terugtrekt en Oekraïne zich sterk voelt, betekent dat de Oekraïners weinig zin hebben om over een compromis te onderhandelen. En al helemaal niet over het afstaan van grondgebied aan Rusland.

Het bewijs van de afkeer in de Oekraïense publieke opinie werd maar weer geleverd toen Elon Musk (in een tweet, uiteraard) een voorstel deed om te onderhandelen.

Musk zei dat Oekraïne de vrede zou kunnen bereiken door de Krim af te staan. Het was een groot schandaal en leverde hem de benaming 'agent of chaos' door The New York Times op.

In een Europa geteisterd door energiebeperkingen en de economische gevolgen van de oorlog in Oekraïne, dringen leiders als de Franse Macron en de Duitse Scholz (foto) erop aan dat er een dialoog wordt geopend. In de maand mei belden beide leiders Poetin op en drongen ze er bij hem op aan om rechtstreeks contact op te nemen met Zelensky.

Volgens de BBC zei Poetin ja tegen de dialoog, ook al gaf hij weinig details. Maar dat was in mei, toen Rusland nog veel sterker stond tegenover Oekraïne. Op dit moment is het land zich vooral aan het terugtrekken en kan het zich niet veroorloven veel eisen te stellen.

Destijds wees Zelensky het voorstel voor directe dialoog van Macron en Scholz af, aldus de BBC, maar hij sloot de deur niet volledig. Zelensky zei dat hij niet "bang" was om met Poetin te praten en dat ze op een of ander moment toch wel om de tafel zouden moeten om een definitief einde aan het conflict te maken.

Vooralsnog zijn er echter geen bewijzen van daadwerkelijke, open onderhandelingen. Zelfs de directe lijntjes met de VS maken daar geen verschil in. Politico merkt dan ook op dat een oplossing via onderhandeling op korte termijn niet haalbaar is.

Rajan Menon en Daniel R. DePetris schrijven in Politico dat "oorlogen in de afgelopen 200 jaar gemiddeld maar iets meer dan drie maanden hebben geduurd. Dat punt zijn we nu gepasseerd." Ze bedoelen daarmee dat vredesonderhandelingen relatief vaak voorkomen in de eerste, schokkende maanden van oorlog.

De eerste barrière van schok en angst in de oorlogvoerende landen is inmiddels overwonnen. Beide bevolkingen zijn min of meer gewend aan de status van conflict, waardoor het relatief gemakkelijker is om door te blijven vechten dan om rond de tafel te gaan zitten.

Volgens de analyse in Politico heeft geen van beide vechtende partijen op dit moment echt een goede reden om rond de tafel te gaan zitten. Oekraïne boekt militaire successen dankzij haar 'guerrilla'- en 'MacGyver'-methodes.

Rusland hoopt ondertussen de Oekraïners te verpletteren door de komende winter ondraaglijk te maken. De Russen mikken op de civiele infrastructuur van Oekraïne, waardoor de bevolking in de koude winter weleens zonder elektriciteit en drinkwater zou kunnen komen te zitten.

"Om diplomatie levensvatbaar te maken, moeten Rusland en Oekraïne (of tenminste één van hen) tot het inzicht komen dat praten beter is dan vechten. En dat punt is nog lang niet bereikt," zeggen Rajan Menon en Daniel R. DePetris.

Hoe dan ook zijn er zelfs in de moeilijkste periode van de oorlog op enig niveau gesprekken gevoerd. Al waren het alleen maar gesprekken over het houden van gesprekken, of over heel concrete zaken zoals graan. Met de VS in het midden zijn de communicatiekanalen dan ook aanwezig voor het moment dat men daadwerkelijk over vrede wil praten. Dat is een, weliswaar klein, lichtpunt in de oorlog.