Grootste NAVO-luchtoefening ooit boven Nederland, België en Duitsland: waarom?

Meer dan 10.000 soldaten en 250 vliegtuigen uit 25 landen: van 12 tot 23 juni 2023 vindt de NAVO-oefening 'Air Defender 23' plaats. Hoe komt dit enorme evenement tot stand? Wanneer en waar zullen de straaljagers over Duitsland vliegen? En welke gevolgen zal het hebben voor het burgerluchtverkeer?

Gedurende 12 dagen zullen straaljagers rondvliegen boven Duitsland en Europa. Het is de grootste luchtmachtmanoeuvre in de geschiedenis van de NAVO. Is dit een gevolg van de oorlog in Oekraïne?

Misschien klinkt het verrassend, maar 'Air Defender' heeft niets te maken met de huidige oorlog in Oekraïne. Op de website van de Duitse Bundeswehr (krijgsmacht) staat te lezen: "De oefening is in 2018 door Duitsland geïnitieerd ... en vindt in de zomer plaats onder Duitse leiding".

Luitenant-generaal Ingo Gerhartz (foto), van de Duitse luchtmacht, vertelde op vrijdag 9 mei, 2023 dat de annexatie van de Krim een aanleiding is geweest voor het organiseren van de oefening.

De Bundeswehr beschrijft de uitgangssituatie van de oefening als volgt: "Lucht- en grondtroepen van de vijandelijke Occasus Alliantie bezetten de fictieve regio Klebius in Oost-Duitsland – in totaal ongeveer een kwart van het land. Vervolgens zijn hun eenheden van plan noordwaarts op te rukken naar de Oostzee en een haven in bezit te nemen. Ondertussen heeft de Westerse alliantie de staat van verdediging uitgeroepen onder artikel 5 van het NAVO-verdrag en is begonnen met de verdediging tegen de gelijkwaardige tegenstander".

Naast Duitsland doen natuurlijk België en Nederland mee. Maar ook andere Europese landen, als Bulgarije, Denemarken, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Italië, Kroatië, Letland, Litouwen, Noorwegen, Polen, Roemenië, Slovenië, Spanje, Tsjechië, Turkije, Hongarije en Zweden. Van buiten de EU komen andere landen als de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Japan.

De Bundeswehr legt verder op zijn website uit: "Nochtans is Air Defender 23 geen NAVO-oefening, maar een multinationale oefening onder Duitse leiding". Er staat verder: "Critici hebben de NAVO ervan beschuldigd Rusland te willen provoceren met de grootschalige oefening in het midden van Europa".

Op de foto: Luitenant-generaal van de Amerikaanse Air National Guard Michael A. Loh (links) en luitenant-generaal van de Duitse luchtmacht Ingo Gerhartz.

Maar luitenant-generaal Günter Katz van het luchtmachtcommando van de Duitse strijdkrachten zei ook tegen het YouTube-format 'Nachgefragt': "Natuurlijk wil de NAVO ook laten zien dat ze weerbaar is en klaar is om zichzelf te verdedigen". Wordt er dus geoefend voor het echte werk?

Richard Hunt, commandant van de 175e eenheid van de Air National Guard in Maryland, die deelneemt aan de oefening, zei volgens Tagesschau tegen reservisten: "Het is de grootste inzet van Amerikaanse luchtmachten in Europa sinds de NAVO bestaat. Vergeet niet waarom de NAVO is opgericht: om Sovjet-agressie, vandaag de dag Russische agressie, af te schrikken – en dat er is oorlog is in Europa".

Volgens informatie van de Duitse luchtverkeersleiding moeten reizigers rekening houden met vertragingen en langere vliegtijden als gevolg van de oefening, omdat civiele passagiersvliegtuigen de verboden gebieden moeten omzeilen.

Het Duitse ministerie van Defensie verwijst naar simulaties van Eurocontrol, waaruit naar voren kwam dat er "geen annuleringen van vluchten" te verwachten zijn tijdens de oefening, "hooguit vertragingen".

De Duitse vakbond van luchtverkeersleiders GdF vreest daarentegen dat luchtreizigers rekening zullen moeten houden met in totaal 50.000 minuten vertraging per dag.

De GdF gaat er ook van uit dat er massale annuleringen van burgervluchten zullen zijn. De achterliggende reden: veel vliegtuigen zullen hun bestemming niet op tijd bereiken, zodat ze de volgende dag niet beschikbaar zijn op de geplande locatie. Dit werd al aangekondigd in een persbericht op 25 mei 2023.

Luitenant-generaal Günter Katz van het luchtmachtcommando van de Bundeswehr legt uit dat de verwachte sluitingen van het luchtruim bedoeld zijn om ongelukken te voorkomen. "We willen voorkomen dat burgervliegtuigen in deze dynamische luchtgevechten terechtkomen, juist om de grootst mogelijke veiligheid voor de burgerluchtvaart te garanderen", zei Katz. "We doen er echt alles aan om ongelukken te voorkomen".

Er zijn drie Duitse sectoren, die elk gedurende enkele uren overdag gesloten zullen zijn: Luchtruim Oost (Mecklenburg-Vorpommern tot de Oostzee) van 10 tot 14 uur. Luchtruim Zuid (Beieren tot Baden-Württemberg) van 13 tot 17 uur. En tot slot, Luchtruim Noord (boven de Noordzee) van 16.00 tot 20.00 uur. Er worden 's nachts en in het weekend geen oefeningen gedaan.

De Bundeswehr meldt dat haar luchtmacht met 64 vliegtuigen meedoet aan de oefeningen. Daaronder zijn 16 Tornado's, die worden gebruikt voor verkenningen en gevechten. De Verenigde Staten leveren 100 vliegtuigen.

Volgens de Bundeswehr vormt de Eurofighter "de ruggengraat van de Duitse gevechtsvloot". De Eurofighter kan lange tijd supersonisch vliegen. Bij de oefening worden 30 Duitse Eurofighters ingezet.

Er zullen ook vijf Airbus A400M's bij betrokken zijn. Volgens de Bundeswehr kan het militaire transportvliegtuig tot 114 soldaten, een aanvalshelikopter Tiger, vier terreinwagens van het type Wolf of zelfs een infanteriegevechtsvoertuig Puma vervoeren. Het kan ook worden gebruikt als bijtank- en ziekenhuisvliegtuig.

Ook aanwezig is de F-15 Eagle, die sinds 1976 in dienst is van de Amerikaanse luchtmacht.

Het gevechtsvliegtuig F-16 is een van de krachtigste militaire straaljagers ter wereld. Het kan worden ingezet bij zowel luchtverdediging als aanvallen op gronddoelen.

De VS en Nederland nemen aan 'Air Defender 23' deel met onder andere Joint Strike Fighters. Deze multifunctionele jager kan pas in een heel laat stadium door vijandelijke radars worden opgemerkt.

Al meer dan 40 jaar vertrouwt de Amerikaanse luchtmacht op de Fairchild-Republic A-10 Thunderbolt II. De tweemotorige subsonische straaljager is ontworpen voor gebruik tegen gronddoelen en gepantserde voertuigen.

We zullen zien wat er gebeurt als deze en andere militaire vliegtuigen het luchtruim delen met burgervliegtuigen. Maar als deze mammoetoefening al in 2018 was gepland, los van de oorlog in Oekraïne, rijst de vraag waarom deze oefening uitgerekend in het zomerse reisseizoen wordt gehouden.