Hoe beslist Rusland of het kernwapens gebruikt?

Dankzij enkele uitgelekte militaire documenten weten we nu wat in het verleden de minimumcriteria waren voor Rusland om al dan niet kernwapens te gebruiken. Deze documenten, die negenentwintig geheime militaire dossiers omvatten uit de periode tussen 2008 en 2014, werden onderzocht door de Financial Times. Wat stond er eigenlijk in?

De boekjes bevatten wargamingscenario's en presentaties voor marineofficieren, maar ook meningen over wanneer kernwapens tegen een vijand gebruikt moeten worden. Er worden verschillende mogelijke scenario's geschetst, waarvan sommige zeer verontrustend zijn.

Zo zou Rusland er bijvoorbeeld voor kunnen kiezen om een nucleaire reactie te lanceren op basis van iets algemeners, zoals een vijandelijke inval op zijn grondgebied, of iets veel specifiekers, zoals de vernietiging van 20% van de nucleaire onderzeeërs en strategische ballistische raketten van het land.

Volgens sommige informatiepagina's in het rapport zou de drempel voor het gebruik van tactische kernwapens het resultaat zijn van een combinatie van factoren die "onherroepelijk zouden leiden tot het onvermogen om grote vijandelijke agressie te stoppen", schrijft de Financial Times.

Andere scenario's die kunnen leiden tot een nucleaire reactie van Moskou zijn de vernietiging van 30 procent van de aanvalsonderzeeërs van het land, ten minste drie kruisers, drie vliegvelden of een gelijktijdige aanval op een commandocentrum aan de kust.

De documenten geven ook aan dat Rusland bereid zou zijn om zijn tactische nucleaire arsenaal in te zetten om doelen te bereiken zoals het beheersen of voorkomen dat staten hun toevlucht nemen tot aanvallen of het voorkomen dat een staat een conflict laat escaleren.

In deze documenten stelt de Russische doctrine ook dat het gebruik van een tactisch kernwapen zou worden toegestaan om te voorkomen dat Rusland een veldslag of grondgebied verliest, of als het wapen ervoor zou zorgen dat de Russische marine 'effectiever' zou worden, aldus de Financial Times.

Alexander Gabuev, directeur van het Carnegie Russia Eurasia Centre, vertelde de Financial Times dat dit "de eerste keer is dat dit soort documenten in het publieke domein terecht zijn gekomen", waarmee hij onderstreepte hoe zorgelijk deze lekken zijn.

"Ze laten zien dat de operationele drempel voor het gebruik van kernwapens vrij laag is als het gewenste resultaat niet kan worden bereikt met conventionele middelen", zei Alexander Gabuev. Maar welke relevantie hebben documenten die meer dan tien jaar oud zijn?

Volgens de Financial Times geven de documenten, hoewel ze gedateerd zijn, nog steeds informatie die relevant is om de huidige Russische militaire doctrine in dit opzicht te begrijpen, zo meldden de experts met wie de krant sprak.

Jack Watling, van de Londense denktank Royal United Services Institute, vertelde aan de Financial Times dat de gelekte documenten bedoeld waren om soldaten te trainen voor situaties waarmee ze te maken zouden kunnen krijgen, en niet zozeer voor het gebruik van kernwapens.

"Op dat niveau is het nodig dat eenheden – in de loop van een conflict – de geloofwaardige optie voor beleidsmakers behouden om kernwapens in te zetten", zei Watling, eraan toevoegend dat "dit een politieke beslissing zou zijn".

Een van de interessantste delen van de gelekte documenten is het deel waarin een hypothetische aanval door China wordt beschreven als onderdeel van een oorlogsspel dat zou resulteren in een tactische nucleaire reactie als de tegenpartij met secondaire strijdkrachten zou oprukken.

"Het bevel is gegeven door de opperbevelhebber [...] om kernwapens te gebruiken [...] voor het geval de vijand secondaire eenheden zou inzetten en dreigt het zuiden verder aan te vallen in de richting van de hoofdaanval", staat in het document, volgens de Financial Times.

De Financial Times merkt op dat alleen de Russische president de bevoegdheid heeft om een nucleaire eerste aanval uit te voeren en dat Vladimir Poetin eerder twee drempelwaarden heeft gedefinieerd voor het gebruik van een kernwapen. De eerste: de reactie tegen een vijand die eerst een kernwapen tegen Rusland heeft gelanceerd. De tweede: als Rusland wordt bedreigd. In het laatste geval zou een nucleaire dreiging niet nodig zijn: de Russische reactie zou ook kunnen plaatsvinden als de vijand conventionele wapens gebruikt. Dat zou wel eens beangstigend kunnen uitpakken.