Bereidt Wit-Rusland een aanval op Oekraïne voor?

Na een golf van Wit-Russische militaire activiteiten in december maken sommige experts zich zorgen dat de Wit-Russische president Alexander Loekasjenko zijn land voorbereidt op een offensief tegen Oekraïne.

In gelekte beelden, genomen in november, zijn nieuwe boswegen te zien en militair materieel dat richting de noordelijke grens van Oekraïne wordt gebracht. Het zijn tekenen van een grote militaire opbouw die volgens sommige experts wijzen op een nieuw Russisch offensief.

Volgens Reuters begon Wit-Rusland op 7 december zijn troepeninzet naar de grens met Oekraïne op te voeren onder het mom van een antiterrorisme-oefening.

Een inspectie van Wit-Russische troepen, bedoeld om hun gevechtsgereedheid te testen, deed halverwege december de vrees ontstaan dat Loekasjenko zich aan het voorbereiden was om Oekraïne aan te vallen.

"De troepen zullen zo snel mogelijk naar de aangewezen gebieden moeten gaan, hun technische uitrusting implementeren, veiligheid en defensie organiseren en bruggen oversteken," aldus het Wit-Russische ministerie van Defensie in een verklaring aan het publiek.

Naast deze opvallende activiteit was er het bezoek van de Russische president Vladimir Poetin aan Wit-Rusland op 19 december. Hij zou een nauwere militaire samenwerking met Loekasjenko besproken hebben. Bovendien zou hij volgens verschillende experts Wit-Rusland bij de oorlog hebben willen betrekken. 

"We zijn overeengekomen om samen alle nodige maatregelen te blijven nemen om de veiligheid van onze twee landen te waarborgen," zei Poetin tijdens een persconferentie na de vergadering.

Poetin zei ook dat de twee landen de training van troepen en het vergroten van hun gevechtsgereedheid tot een prioriteit zouden maken. Ondertussen gaan ze verder met hun "regelmatige gezamenlijke oefeningen en andere operationele en gevechtstrainingsactiviteiten."

De afgelopen elf maanden zou het Kremlin Loekasjenko onder druk hebben gezet om zich bij de Russische oorlog aan te sluiten. Tot nu toe heeft de Wit-Russische dictator zich echter buiten het conflict gehouden. 

Na zijn ontmoeting met Poetin noemde Loekasjenko Rusland "zijn naaste bondgenoot en strategische partner." Hij gaf echter geen enkele aanwijzing dat hij erover dacht om met Rusland in Oekraïne te gaan vechten.

De meeste experts zijn het erover eens dat Loekasjenko tot nu toe terughoudend is geweest om aan de oorlog deel te nemen omdat de achterban van zijn leger er totaal niet achter staat. En het zijn juist deze soldaten en officieren die hem momenteel aan de macht houden in Minsk.

"Loekasjenko doet zijn best om het leger niet naar Oekraïne te sturen," zei Artyom, een voormalige Wit-Russische luitenant-kolonel, tegen journalisten van Foreign Policy.

"Hij begrijpt dat de enige mensen die hem aan de macht kunnen houden het leger en de veiligheidsdiensten zijn," vervolgde de luitenant-kolonel.

"Als ze naar Oekraïne gaan, zullen ze sterven of gewond raken, en dat zou een ramp voor hem kunnen zijn," voegde Artyom eraan toe.

Loekasjenko's greep op de macht in Wit-Rusland is op zijn best zwak te noemen. De dictator heeft weinig steun vanuit het publiek, met name sinds de massale protesten tegen zijn bewind in 2020.

"Het verliezen van troepen zal leiden tot onvrede in het land," zei de Wit-Russische journalist Hanna Liubakova tegen Foreign Policy. Ze werkt bij de Amerikaanse denktank Atlantic Council.

Foto: Wikimedia

"We weten uit enquêtes dat een groot deel van de samenleving tegen de inzet van troepen in Oekraïne is," zei Liubakova. "Het is politiek moeilijk te rechtvaardigen."

"Het Wit-Russische leger bestaat uit dienstplichtigen, jonge mannen die geen hoge posities bekleden. Ze zijn niet gemotiveerd om te vechten," legt ze uit. "Als hun [levenloze] lichamen terugkeren naar Wit-Rusland, kan dat leiden tot protesten. Het is moeilijk in te schatten hoe groot ze zouden zijn, maar het zou een destabiliserende factor zijn voor Loekasjenko."

Ondanks dit alles heeft Loekasjenko wellicht geen andere keus dan Oekraïne binnen te vallen.

Er zijn nu naar schatting 20.000 tot 30.000 Russische troepen gestationeerd in Wit-Rusland. Recente, onbedoelde escalaties vanuit Oekraïne zouden die Russische troepen samen met het leger van Loekasjenko naar het noorden van Oekraïne kunnen trekken.

Op 29 december zou een Oekraïense S-300-raket op Wit-Russisch grondgebied terecht zijn gekomen. Dit heeft de spanningen tussen Oekraïne en zijn noorderbuur op doen lopen. 

Maar de meeste experts zijn het erover eens dat het onwaarschijnlijk is dat Wit-Rusland aan de oorlog zal deelnemen, zelfs als de Russische troepen een nieuw offensief beginnen in Noord-Oekraïne.